Dieta Hashimoto – zasady. Czy należy ograniczać związki antyodżywcze?
Często podejmowanym tematem w kontekście żywienia osób z chorobą Hashimoto jest ograniczanie w diecie substancji antyodżywczych:
- związków wolotwórczych (takich jak tioglikozydy, zawarte w kapuście, lub izoflawony sojowe, obecne głównie w soi),
- związków stymulujących układ odpornościowy (glikoalkaloidy, które znajdziesz w ziemniakach, pomidorach i innych warzywach, oraz lektyny, które są składnikiem strączków).
Czasami jednak całkowita eliminacja produktów, które zawierają te substancje, może przynieść więcej szkody niż pożytku. Sporadyczne włączanie takiej żywności do diety w Hashimoto jest bezpieczne, ale pod określonymi warunkami.
Na przykład niektóre produkty zawierające te związki powinny być poddawane obróbce termicznej. Więcej zasad poznasz w dalszej części artykułu.
Substancje wolotwórcze – tioglikozydy i izoflawony sojowe
Wole tarczycowe powstają na skutek hamowania syntezy tyroksyny (T4 – tetrajodotyroniny). Prowadzi to do obniżenia w organizmie jej stężenia oraz do zmniejszenia poziomu hormonu, który z niej powstaje – trójjodotyroniny (T3).
Z tego powodu przysadka, w wyniku sprzężenia zwrotnego, wydziela więcej TSH, które ma pobudzić tarczycę do działania. Ostatecznie gruczoł tarczowy przerasta i powstają tak zwane wole.
Zwiększone działanie wolotwórcze obserwuje się zwłaszcza przy zbyt niskiej podaży jodu z dietą.
Tioglikozydy. Czy można jeść kapustę przy Hashimoto?
Glukozynolany (tioglikozydy) – ta tajemniczo brzmiąca nazwa określa grupę związków, które znajdują się głównie w roślinach kapustnych. Są to na przykład:
- kapusta biała,
- czerwona,
- włoska,
- pekińska,
- brukselka,
- kalafior,
- brokuł,
- jarmuż,
- rukola,
- rzodkiewka,
- kalarepa,
- chrzan.
Najwięcej tioglikozydów zawierają rośliny świeże. Ich ogólna ilość zależy od gatunku rośliny, panujących warunków klimatycznych i glebowych.
Badania pokazują, że nadmierne spożycie glukozynolanów może negatywnie wpływać na pracę tarczycy, ponieważ substancje te wykazują działanie goitrogenne (czyli wolotwórcze).
Jak bezpiecznie jeść warzywa kapustne przy Hashimoto?
Antyodżywcze działanie związków wolotwórczych dotyczy jednak głównie spożywania surowych warzyw w postaci nieprzetworzonej. Ich szkodliwość zmniejsza się podczas gotowania w dużej ilości wody (bez przykrycia), ponieważ większość z tych substancji jest lotna. Podczas takiej obróbki ich toksyczność zostaje zredukowana o około 30% (1).
Glukozynolany mają także drugie oblicze – antynowotworowe. Istnieje wiele dowodów naukowych, które wykazały związek między spożyciem roślin kapustnych a zmniejszeniem ryzyka rozwoju nowotworów (m.in. piersi, endometrium, szyjki macicy, okrężnicy i prostaty).
Związki te działają głównie w pierwszych fazach kancerogenezy i hamują podziały komórkowe. Ponadto wykazują zdolności niwelowania wolnych rodników, których nadmiar również zwiększa ryzyko powstania nowotworów.
Dlatego przy Hashimoto nie warto całkowicie eliminować z diety tej grupy roślin. Wystarczy, że będziesz jeść je z umiarem, głównie po obróbce termicznej.
Izoflawony sojowe. Czy soja źle wpływa na tarczycę?
Do związków o działaniu wolotwórczym należą również izoflawony sojowe zawarte w soi. Pewną ilość tych substancji mają też orzeszki piniowe, truskawki czy kasza jaglana.
Ich nadmierne spożycie hamuje aktywność peroksydazy tarczycowej (TPO). Odgrywa ona ważną rolę w syntezie hormonów tarczycy. Dołącza jod do tyrozyny, co tworzy hormony tarczycy.
Według niektórych doniesień związki wolotwórcze zawarte w soi nie są dezaktywowane w czasie gotowania. Dlatego też zaleca się jej ograniczenie w przypadku osób chorujących na Hashimoto. Szczególnie negatywne skutki ze spożycia izoflawonów sojowych odczuwają jednak osoby z niedoborem jodu (2).
Związki stymulujące układ odpornościowy – glikoalkaloidy i lektyny
Glikoalkaloidy i lektyny to związki bioaktywne, które potencjalnie wpływają na układ odpornościowy. Mogą one w pewnych przypadkach prowadzić do podrażnienia przewodu pokarmowego i wzmożonej aktywacji układu odpornościowego.
W kontekście choroby Hashimoto dochodzi do autoimmunologicznego uszkodzenia tarczycy. Nadmierna stymulacja układu odpornościowego przez takie związki może pogłębiać stan zapalny i przyspieszać destrukcję tkanki tarczycowej.
Nie oznacza to jednak, że musisz całkowicie eliminować z diety produkty bogate w te związki, ponieważ ich wpływ na organizm może różnić się indywidualnie.
Glikoalkaloidy
Pomidor, bakłażan, papryka, ziemniak, czereśnie, owoce goji i wiele innych produktów z rodziny psiankowatych zawierają w swoim składzie glikoalkaloidy. Są one naturalną barierą ochronną dla roślin, a ich zadaniem jest odstraszanie szkodników.
Do związków tych należą między innymi:
- solanina (w ziemniakach, kiełkujących bulwach),
- tomatyna (w niedojrzałych, zielonych pomidorach),
- kapsaicyna (w papryce),
- lektyny i saponiny (w suchych nasionach roślin strączkowych czy zbożach).
Zawartość alkaloidów w diecie można ograniczyć poprzez wybieranie dojrzałych produktów. Ich stężenie ulega zmniejszeniu również podczas gotowania (np. w pomidorach czy bakłażanie). Warzywa psiankowate są jednak bezpieczne dla większości osób.
Pamiętaj, że warzywa i owoce z tej grupy zawierają również cenne substancje bioaktywne (np. likopen, błonnik).
Reakcja organizmu na te składniki jest bardzo osobnicza. Dlatego też ograniczenie albo ich eliminacja powinna być wprowadzana indywidualnie i pod kontrolą dietetyka.
Lektyny
Lektyny to białka wiążące reszty cukrowe. Są podobne do przeciwciał, bo potrafią łączyć się z odpowiednimi antygenami. Nie są jednak elementem systemu immunologicznego.
Lektyny wykazują także zdolność do:
- aglutynacji (zlepiania krwinek czerwonych),
- uszkadzania komórek przewodu pokarmowego,
- zaburzania flory bakteryjnej jelit.
Związki te wiążą się z receptorami na powierzchni komórek nabłonkowych jelita oraz powodują uszkodzenia kosmków jelitowych i enzymów trawiennych. To z kolei osłabia przyswajanie składników odżywczych.
W konsekwencji lektyny mogą niekorzystnie stymulować układ immunologiczny – organizm przestaje rozpoznawać własne tkanki i dochodzi do reakcji autoimmunologicznej, która odgrywa główną rolę w rozwoju choroby Hashimoto.
Lektyny występują w:
- nasionach roślin strączkowych,
- zbożach,
- owocach (np. bananach, melonach, śliwkach, truskawkach, jabłkach, grejpfrutach),
- warzywach (np. cebuli, porze, czosnku, pomidorach i ziemniakach).
W nasionach roślin strączkowych zawartość lektyn może sięgać 20% wszystkich białek. Stanowią one główne źródło tej substancji antyodżywczej.
Najbardziej efektywnym sposobem na obniżenie zawartości lektyn w nasionach roślin strączkowych jest gotowanie. Większość lektyn jest eliminowana podczas obróbki termicznej. Dlatego też strączki spożywaj wyłącznie po ugotowaniu.
Niektóre z nich są jednak bardzo termostabilne i nie ulegają rozpadowi podczas gotowania. W związku z tym pamiętaj o zachowaniu ogólnego umiaru w ich spożyciu.
Zasady diety przy Hashimoto a spożywanie substancji antyodżywczych
Popularne są opinie, że związki antyodżywcze obecne w żywności mogą negatywnie wpływać na produkcję hormonów tarczycy. Jak więc należy postępować? Podejdź do tego tematu z umiarem i zdrowym rozsądkiem.
Techniki kulinarne, takie jak moczenie czy gotowanie, pozwalają na zmniejszenie zawartości tych szkodliwych substancji. Warzywa kapustne jedz z umiarem i po ugotowaniu. Podobnie z soją i innymi roślinami strączkowymi – wystarczy, że je ograniczysz i będziesz spożywać wyłącznie w formie ugotowanej.
Z uwagi na wiele cennych składników odżywczych, które zawierają wymienione produkty, nie zaleca się ich całkowitego eliminowania z diety. Ich ograniczone spożycie nie wpływa szkodliwie na funkcje tarczycy.
A jeśli chcesz mieć pewność, że stosujesz dobrze skomponowaną dietę w Hashimoto, sprawdź plan peatera. Aplikacja pomoże Ci ułożyć odpowiednio zbilansowany i pyszny plan żywieniowy, dostosowany do Twoich potrzeb zdrowotnych.
Piśmiennictwo
-
Francisco J. Barba, Nooshin Nikmaram, Shahin Roohinejad et al. Bioavailability of glucosinolates and their breakdown products: impact of processing. Front Nutr 2016; 3: 24
-
Messina M, Redmond G. Effects of soy protein and soybean isoflavones on thyroid function in healthy adults and hypothyroid patients: a review of the relevant literature. Thyroid 2006;16(3):249-258
