Charakterystyka chorób z grupy niedoczynności tarczycy
Szacuje się, że niedoczynność tarczycy dotyka około 1-5% osób poniżej 60 roku życia. U osób powyżej tej granicy wieku ryzyko rozwinięcie niedoczynności znacznie wzrasta i choroba ta występuje u 10-15%. Statystyki wskazują, że kobiety cierpią na niedoczynność gruczołu tarczowego kilkukrotnie częściej niż mężczyźni (2).
Niedoczynność tarczycy można podzielić na pierwotną - spowodowaną uszkodzeniem narządu i wtórną - wywołaną zaburzeniami w innych strukturach np. przysadka i podwzgórze, które mają za zadanie pobudzić gruczoł tarczowy do pracy. Do pierwotnych przyczyn zaliczamy głównie: wrodzony brak tarczycy, chorobę Hashimoto, usunięcie tarczycy, uszkodzenie narządu na skutek napromieniowania/ nadmiaru lub niedoboru jodu, a także terapii radioaktywnym jodem (3). Niedoczynność wtórna powstaje na skutek braku lub niedostatecznej syntezy hormonu tyreotropowego - TSH przez przysadkę lub tyreoliberyny - TRH przez podwzgórze. Zahamowanie pracy gruczołu tarczowego prowadzi do niedostatecznej produkcji hormonów takich jak trójjodotyronina - T3 czy tyreoglobulina - T4.
Ze względu na szerokie i wielokierunkowe działanie trójjodotyroniny na organizm zaburzenia te objawiają się ze strony różnych narządów i układów – krwionośnego, oddechowego, pokarmowego czy powłok skórnych. Niedoczynność może rozwijać się przez wiele lat w ukryciu i dawać dość niespecyficzne objawy. Objawy kliniczne zależą od czasu trwania choroby i stopnia niedoboru hormonów. Do najczęściej występujących zaliczamy:
- suchość i rogowacenie skóry – szczególnie w okolicach kolan i łokci
- obrzęk śluzowaty – pojawia się najczęściej w okolicy żuchwy, dłoni i powiek
- bradykardia – spowolnienie akcji serca
- spłycenie oddechu
- spowolnienie perystaltyki jelit
- osłabienie siły mięśni
- zmiany w strunach głosowych objawiające się chrypką
- wypadnie i łamliwość włosów
- uczucie zmęczenia
- uczucie zimna
Wczesne rozpoznanie choroby i wdrożenie leczenia chroni przed późnymi powikłaniami niedoczynności tarczycy takim jak śpiączka hipometaboliczna, która może prowadzić nawet do śmierci. Diagnostyka choroby opiera się na badaniach biochemicznych krwi oraz wykonaniu badania USG gruczołu tarczowego. Jest to podstawą do postawienia trafnego rozpoznania lekarskiego. Niedoczynność tarczycy w większości przypadków tej choroby wiąże się z dożywotnim przyjmowaniem syntetycznych hormonów. Dawka leku ustalana jest przez lekarza na podstawie aktualnych wyników badań.
Hashimoto – charakterystyka, objawy, leczenie
Choroba Hashimoto należy do chorób z grupy niedoczynności tego narządu i jest jedną z głównych przyczyn niedostatecznego wydzielania hormonów przez gruczoł tarczowy. Tak samo, jak inne niedoczynności tarczycy częstość występowania choroby Hashimoto wzrasta po 60 rż. Jednak coraz częściej dosięga także osób młodych oraz dzieci. Często współwystępuje z innymi chorobami autoimmunologicznymi takimi jak np. cukrzyca typu 1, celiakia, niedokrwistość Addisona-Biermera czy RZS (reumatoidalne zapalenie stawów) (4).
Niedoczynność tarczycy związana z Hashimoto charakteryzuje się występowaniem przewlekłego nacieku limfocytarnego. Prowadzi to do włóknienia tego narządu przez co jego aktywność hormonalna ulega obniżeniu lub całkowitemu wygaszeniu. Stan zapalny tego narządu związany jest z produkowaniem przez organizm przeciwciał przeciwko jednemu ze składowych tkanki tarczycy – antyTPO (TyreoPerOksydazie) lub przeciwko hormonowi przez nią produkowanemu – antyTG (tyreoglobulinie).
Przyczyny powstawania choroby Hashimoto nie są do końca oczywiste. Obserwuje się rodzinne występowanie tej choroby, a także jej współistnienie z innymi chorobami autoimmunologicznymi. Z tych powodów podejrzewa się wpływ genów związanych z układem odpornościowym na rozwój tej jednostki chorobowej. Ponadto naukowcy sugerują, że niektóre zakażenia bakteryjne i wirusowe mogą powodować powstanie przeciwciał przeciwko tym patogenom, które przez pomyłkę zaczną zwalczać także tarczycę. Obserwuje się dodatnią korelację pomiędzy zakażeniem wirusem świnki i różyczki, enterowirusami oraz wirusem Epsteina-Barr, a występowaniem Hashimoto.
Otaczające nas środowisko także przyczynia się do rozwoju chorób, w tym chorób gruczołu tarczowego. Jednym z głównych aspektów jest dostępność jodu. Zarówno jego nadmiar jak i niedobór wpływa na pracę tarczycy. Niedostateczna podaż tego pierwiastka będzie wiązała się z wystąpieniem niedoczynności. Jednak jego nadmierna, nieostrożna suplementacja może wywołać uszkodzenie gruczołu tarczowego. Ponadto na co dzień nasz układ odpornościowy walczy z różnymi substancjami czy patogenami, które nas otaczają. Narażenie organizmu na stres, zła dieta czy niedostateczna aktywność fizyczna sprawiają, że może on nie działać prawidłowo i zacząć zwalczać własne tkanki, w tym właśnie tkankę tarczycową.
Diagnostyka choroby Hashimoto, podobnie jak innych chorób z grupy niedoczynności tarczycy wymaga oceny stężenia hormonów i przeciwciał w surowicy krwi oraz diagnostyki obrazowej gruczołu tarczowego. Ze względu na autoimmunologiczne podłoże choroby, diagnostyka często poszerzana jest także o badania w kierunku celiakii, reumatoidalnego zapalenia stawów czy cukrzycy.
Podstawę leczenia stanowi przyjmowanie syntetycznych hormonów tarczycy, które mają wyrównać ich stężenie w osoczu. Coraz częściej mówi się także o roli diety w leczeniu choroby Hashimoto. Pojawiają się badania naukowe, które wskazują na wpływ diety na zmniejszenie objawów choroby. Prawidłowo dobrane produkty żywieniowe oraz bilans energetyczny diety korzystnie wpłyną na wyciszenie stanu zapalnego, pomogą utrzymać prawidłową masę ciała, a także poprawią kondycję skóry i włosów.
Piśmiennictwo
-
Donald S. A. McLeod, David S. Cooper. The incidence and prevalence of thyroid autoimmunity. Endocrine 2012; 42, 252–265
-
Aleksandra Pyzik, Ewelina Grywalska , Beata Matyjaszek-Matuszek, Jacek Roliński. Immune disorders in Hashimoto's thyroiditis: what do we know so far? J Immunol Res 2015
-
Rink T, Schroth H, Holle L, Garth H. Effect of iodine and thyroid hormones in the induction and therapy of Hashimoto’s thyroiditis. Nuklearmedizin. 2016; 38(5):144-9
-
Alice Balaceanu , Secil Omer, Raluca Stirban et al. Hyposplenism, hashimoto's autoimmune thyroiditis and overlap syndrome (celiac disease and autoimmune hepatitis type 1). Am J Med Sci 2020; 25
