Dieta w Hashimoto. Czy musisz wykluczać nabiał i gluten?

Diety eliminacyjne przy chorobie Hashimoto

Obecnie bardzo często możesz spotkać się z zaleceniem eliminowania glutenu oraz laktozy przy niedoczynności tarczycy czy chorobie Hashimoto. Wynika to z coraz powszechniej występujących zaburzeń pracy tarczycy, a jednocześnie zwiększonego zainteresowania pacjentów metodami wsparcia leczenia i poprawy samopoczucia.

Choroba Hashimoto a nietolerancja glutenu

Wśród pacjentów z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy (w tym Hashimoto) należy rozważyć rozszerzenie diagnostyki w kierunku celiakii. Te dwie jednostki chorobowe, ze względu na swoje podłoże, mogą ze sobą współwystępować.

Istnieje teoria, że gliadyna, jedna z frakcji tworzącej gluten, jest białkiem o strukturze podobnej do tkanki tarczycowej. Układ odpornościowy osób z celiakią produkuje przeciwciała przeciwko gliadynie. Mogą one mylnie atakować struktury tarczycy, powodując jej włóknienie.

Dieta bezglutenowa hamuje ten proces. Wyeliminowanie glutenu w takiej sytuacji może prowadzić do zmniejszenia stymulacji układu immunologicznego.

Wciąż jednak brakuje wystarczających wyników badań skłaniających do rutynowego stosowania tej diety eliminacyjnej przy Hashimoto. Wprowadzać ją powinny przede wszystkim osoby z potwierdzoną chorobą trzewną (celiakią).

Jak sprawdzić, czy mam celiakię lub nietolerancję glutenu?

Jeśli chorujesz na Hashimoto, niekiedy warto sprawdzić, czy masz również nietolerancję glutenu lub chorobę trzewną. Nietolerancja glutenu i celiakia nie są tym samym. Celiakia to choroba dotycząca całego organizmu. Częściej niż ona występują nietolerancje lub alergie pokarmowe na gluten.

Celiakia należy do chorób genetycznych. W związku z tym coraz częściej wykonuje się badania w kierunku obecności antygenów HLA-DQ2 oraz HLA-DQ8. Wskazują one na predyspozycje do rozwoju choroby trzewnej. Jeśli antygeny te nie zostaną wykryte, ułatwia to wykluczenie celiakii. Wówczas można kontynuować przeprowadzanie kolejnych badań, również pod kątem nadwrażliwości na gluten lub alergii.

Aktualne wytyczne w dalszej kolejności zalecają wykonywanie testów serologicznych, czyli analizy próbek krwi.

Polegają one na ocenie obecności czułych i specyficznych przeciwciał przeciwko:

• transglutaminazie tkankowej (tTG),
• deamidowanym peptydom gliadyny (anty-DGP),
• endomysium mięśni gładkich przewodu pokarmowego (EmA).

Według obecnego stanu wiedzy do najbardziej wiarygodnych diagnostycznie markerów zalicza się tTG i DGP. W rozpoznaniu pomocna jest również ocena całkowitego poziomu IgA i IgG, a następnie ustalenie poziomu dwóch powyższych przeciwciał w tej klasie.

Oprócz badań laboratoryjnych w ostateczności wykonuje się także biopsję jelita cienkiego. Ma ona na celu ocenę obecności histopatologicznych zmian w budowie śluzówki jelit, które są specyficzne dla celiakii, zgodnie z międzynarodową zmodyfikowaną skalą Marsha (1).

Jeśli celiakia nie została potwierdzona, a niepokojące objawy wciąż występują, można wykonać testy pokarmowe. Pozwolą one upewnić się, czy istnieją przesłanki do eliminacji glutenu.

Dieta w Hashimoto – czy eliminacja nabiału jest niezbędna?

Nietolerancja laktozy dotyka około 30% dorosłych osób w Polsce. Wynika ona głównie z niedoboru laktazy – enzymu rozkładającego laktozę do cukrów prostych (2).

Brak tego enzymu powoduje, że cukier nie jest trawiony i wchłaniany. Zwiększa się przez to ładunek osmotyczny i zawartość wody w jelitach, co prowadzi bezpośrednio do biegunki.

Niewchłonięty cukier podlega dodatkowo fermentacji przez obecne w okrężnicy bakterie. Wtedy rozkład cukrów skutkuje powstawaniem krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych oraz gazów. Manifestuje się to objawami takimi jak:

• dyskomfort,
• ból brzucha,
• mdłości,
• wzdęcia,
• skurcze żołądka i jelit,
• bóle głowy.

Wprowadzanie diety bezlaktozowej u osób z chorobą Hashimoto i nietolerancją laktozy korzystnie wpływa na obniżenie stężenia TSH.

Wchłanianie leków na tarczycę a nietolerancja laktozy

Trudności z metabolizmem tego cukru mogą wpływać również na wchłanianie leków, w tym lewotyroksyny, którą stosuje się w leczeniu chorób z grupy niedoczynności tarczycy.

Badania pokazują, że osoby nietolerujące laktozy niekiedy borykają się z zaburzeniami wchłaniania tego leku. W takiej sytuacji konieczne bywa zwiększenie dawki. Okazuje się, że dzięki eliminacji laktozy możliwe jest  zmniejszenie stężenia TSH bez modyfikacji dawki leku.

Stan zapalny tarczycy a kazeina

Niektórzy badacze szukają również korelacji między kazeiną, zawartą w mleku i produktach mlecznych, a stanem zapalnym tarczycy. Wykluczenie tej grupy produktów należy rozważyć indywidualnie, biorąc pod uwagę zagrożenia, jakie może przynieść zastosowanie takiej eliminacji.

Przy jednoczesnym występowaniu choroby Hashimoto oraz rozpoznanej nietolerancji laktozy zalecenia są więc podobne jak w przypadku diety wykluczającej gluten. Stosowanie diety bezlaktozowej przez pacjentów może przynieść korzyści. Nie należy jednak eliminować nabiału rutynowo.

Jak sprawdzić, czy mam nietolerancję laktozy?

Jeśli chcesz zbadać, czy masz nietolerancję laktozy, możesz skorzystać z różnych metod:

• przeprowadzenie wodorowego test laktozowego

Nietolerancja laktozy może być wynikiem zniszczenia nabłonka i kosmków jelitowych, w których dochodzi do produkcji laktazy. Dla potwierdzenia takich zmian należy przeprowadzić wodorowy test laktozowy. Polega on na podaniu diagnozowanej osobie określonej dawki laktozy, a następnie zmierzeniu stężenia wodoru w wydychanym powietrzu w trzech kolejnych próbkach.

• zebranie wywiadu żywieniowego

Potwierdzenie nietolerancji laktozy często opiera się także na dobrze zebranym wywiadzie żywieniowym oraz zaobserwowaniu poprawy po zastosowaniu diety bezlaktozowej (2 tygodnie).

• oznaczenie stężenia laktazy w jelicie

Najdokładniejsza metoda diagnozowania nietolerancji laktozy to oznaczanie stężenia enzymu z próbek pobranych z jelita. Jest to jednak zarazem jedna z najbardziej inwazyjnych metod.

Dieta w chorobie Hashimoto. Eliminacja produktów – i co dalej?

Pamiętaj, że stosowanie diet eliminacyjnych wiąże się nie tylko z wykluczeniem z jadłospisu określonych produktów. Należy jeszcze czymś je zastąpić.

Czym zastąpić gluten?

Osoby z potwierdzoną celiakią lub alergią pokarmową na gluten muszą stosować dietę bezglutenową. Taka dieta powinna wykluczać nawet najmniejsze ilości tego białka. Warto zwrócić uwagę na to, by jadłospis był urozmaicony i dobrze zbilansowany.

Bazowanie jedynie na gotowych produktach bezglutenowych prowadzi często do spożywania dużej ilości sztucznych dodatków, cukrów prostych i nasyconych kwasów tłuszczowych. Nie jest to wskazane w przypadku tej jednostki chorobowej.

Podczas komponowania diety warto sięgać po zboża naturalnie bezglutenowe (np. komosa ryżowa, kasza gryczana, tapioka, amarantus). Wartościowa jest również żywność naturalna i nieprzetworzona, m.in.: warzywa, owoce, mięso, ryby, orzechy i nasiona oraz oleje roślinne.

Czym zastąpić nabiał?

W przypadku nietolerancji laktozy zaleca się w pierwszej kolejności sięganie po produkty bezlaktozowe, które są równie wartościowe, co produkty zawierające ten cukier. Jedyna różnica między nimi polega na rozłożeniu laktozy do cukrów prostych – glukozy i galaktozy – lub na dodaniu bakterii probiotycznych.

Osoby korzystające z diety bezmlecznej mogą także wybierać produkty będące substytutem mleka, np. wzbogacane napoje roślinne. W przypadku tej żywności należy zwrócić szczególną uwagę na skład, gdyż wiele z nich jest dosładzane, by polepszyć walory smakowe. Warto również unikać wysokoprzetworzonych produktów o składzie, w którym występuje długa lista obco brzmiących nazw.

W przypadku całkowitego wykluczenia nabiału może dojść do niedoborów składników mineralnych. Chodzi szczególnie o wapń, który w tej konfiguracji jest najlepiej wchłaniany. Zaleca się sięganie po fortyfikowane produkty roślinne oraz źródła bogate w ten pierwiastek.

Wchłanianie wapnia z warzyw o niskiej zawartości szczawianów (np. jarmuż, rzepa, kapusta pekińska, brokuł, kapusta włoska, kiełki soi i pak-choi) sięga około 50%. Natomiast w innych produktach roślinnych (takich jak biała fasola, migdały, tahini, figi, pomarańcze, sezam, mak, słonecznik, ciecierzyca) biodostępność tego pierwiastka wynosi 15-20%.

Najczęściej zadawane pytania o dietę w chorobie Hashimoto

Czy przy Hashimoto należy wykluczać gluten?

Jeśli chorujesz na Hashimoto i nie masz zdiagnozowanej również nadwrażliwości na gluten, nie musisz eliminować glutenu z diety. Pamiętaj jednak, że choroba Hashimoto i celiakia oraz inne choroby glutenozależne mogą ze sobą współwystępować. Jeśli więc chorujesz na Hashimoto, sprawdź, czy nie masz także nadwrażliwości na gluten. Jeśli badania ją potwierdzą, wprowadź dietę bezglutenową.

Czy przy Hashimoto można jeść nabiał?

W przypadku choroby Hashimoto nie zaleca się eliminowania nabiału z diety rutynowo. Stosowanie diety bezlaktozowej u osób zarówno z Hashimoto, jak i nietolerancją laktozy może jednak przynieść korzyści zdrowotne. Czasami wystarczy tylko rezygnacja z mleka, a w innych przypadkach konieczna będzie całkowita eliminacja nabiału. Warto skonsultować się w tej sprawie z lekarzem lub dietetykiem.

Jak sprawdzić, czy mam nietolerancję na gluten?

Obecność celiakii sprawdza się za pomocą badań na obecność konkretnych antygenów. W dalszej kolejności można przeprowadzić odpowiednie badania krwi lub testy pokarmowe, które wykażą nadwrażliwość lub alergię na gluten. W ostateczności wykonuje się także biopsję jelita cienkiego.

Jak zbadać, czy mam nietolerancję laktozy?

Istnieją różne metody sprawdzania, czy ma się nietolerancję laktozy. Może to być przeprowadzenie wodorowego testu laktozowego, zebranie wywiadu żywieniowego albo oznaczanie stężenia enzymu laktazy w jelicie.

Czym zastąpić gluten w diecie?

Zdrowa dieta bezglutenowa powinna opierać się na zbożach naturalnie bezglutenowych oraz niskoprzetworzonej żywności (warzywa, owoce, mięso, ryby, orzechy i nasiona oraz oleje roślinne). Nie należy w niej bazować jedynie na gotowych produktach bezglutenowych.

Czym zastąpić nabiał w diecie?

Dieta bezmleczna polega na zastępowaniu nabiału produktami bez laktozy. Wybiera się na niej zamienniki mleka krowiego i jego przetworów, np. wzbogacane witaminami napoje roślinne, jogurty czy kefiry bez laktozy.

Piśmiennictwo

1. https://celiakia.pl/celiakia/diagnoza

2. Fojcik H, Moczulski D, Gawlik B, Grzeszczak W. The frequency of primary lactose intolerance in Polish population based on genetic testing. Gastroenterol. Pol 2006; 13 (2): 81–83