Tabletki antykoncepcyjne a odchudzanie. Czy można schudnąć na tabletkach?

Rodzaje tabletek antykoncepcyjnych

Na rynku dostępne są różne rodzaje tabletek antykoncepcyjnych, które różnią się składem hormonalnym i mechanizmem działania. To między innymi od tego zależy ich wpływ na masę ciała.

Tabletki dwuskładnikowe (COC, Combined Oral Contraceptives)

Zawierają dwa hormony: estrogen i progestagen. Działają poprzez hamowanie owulacji, zmiany w śluzie szyjkowym i endometrium.

Tego rodzaju tabletki można podzielić na:

• monofazowe: wszystkie tabletki w opakowaniu zawierają taką samą dawkę hormonów.
• wielofazowe: dawki hormonów zmieniają się w trakcie cyklu (dwufazowe, trójfazowe).

Tabletki jednoskładnikowe (POP, Progestin-Only Pills)

Zawierają wyłącznie progestagen. Działają poprzez zagęszczenie śluzu szyjkowego i zmiany w endometrium. Przeznaczone są przede wszystkim dla kobiet, które nie mogą stosować estrogenów (np. kobiety karmiące piersią, kobiety z ryzykiem zakrzepicy).

Tabletki antykoncepcyjne nowej generacji

Zawierają drospirenon lub inne progestageny o działaniu antyandrogenowym i antymineralokortykoidowym. Cechują się mniejszym ryzykiem zatrzymywania wody w organizmie i wpływem na przyrost masy ciała.

Mini tabletki (Low-Dose Contraceptives)

Zawierają bardzo niskie dawki hormonów. Przeznaczone są dla kobiet z nadwrażliwością na wyższe dawki estrogenów lub progestagenów.

Inne formy antykoncepcji hormonalnej

Oprócz tabletek doustnych dostępne są inne formy antykoncepcji hormonalnej, takie jak:

Plastry antykoncepcyjne

Hormony uwalniane są przez skórę do krwiobiegu. Mają podobne działanie jak tabletki dwuskładnikowe, jednak mogą być wygodniejsze dla kobiet, które mają trudności z regularnym przyjmowaniem tabletek. Mogą powodować mniejsze wahania hormonalne, ale ryzyko retencji wody i drobnych skutków ubocznych, takich jak podrażnienia skóry, jest podobne.

Spirale hormonalne (IUD, Intrauterine Device)

Uwalniają progestageny bezpośrednio do macicy. Nie wpływają znacząco na masę ciała ani na gospodarkę węglowodanową. Zalecane są dla kobiet, które nie mogą stosować estrogenów.

Zastrzyki hormonalne

Zawierają progestagen o przedłużonym działaniu. Mogą zwiększać ryzyko przyrostu masy ciała u niektórych kobiet, szczególnie tych z predyspozycjami genetycznymi.

Implanty hormonalne

Uwalniają hormony przez skórę przez długi czas (3-5 lat). Mają minimalny wpływ na masę ciała, ale mogą powodować zmiany apetytu.

Wpływ tabletek antykoncepcyjnych na masę ciała

Badania naukowe nie wykazują jednoznacznego związku między stosowaniem tabletek antykoncepcyjnych a przyrostem masy ciała.

Zwiększenie wagi, zgłaszane przez niektóre kobiety, bywa często skutkiem retencji wody, czyli zatrzymywania się wody w organizmie. Za efekt ten odpowiadają estrogeny. Masa ciała wzrasta, nie zwiększa się jednak przy tym ilość tkanki tłuszczowej (1).

Niektóre badania sugerują, że tabletki antykoncepcyjne nowej generacji, które zawierają drospirenon, mogą zmniejszać ryzyko retencji wody i tym samym ograniczać wahania masy ciała (3).

Badacze podkreślają indywidualną reakcję organizmu na przyjmowanie antykoncepcji. Sugerują monitorowanie zmian przy stosowaniu różnych rodzajów antykoncepcji hormonalnej. Jest to szczególnie istotne u pacjentek z zaburzeniami metabolicznymi.

U niektórych kobiet tabletki antykoncepcyjne mogą również wpływać na ośrodek głodu i sytości w mózgu. Prowadzi to do zwiększenia apetytu i wyższego spożycia kalorii.

Tabletki antykoncepcyjne a spadek masy ciała

Chociaż rzadziej, niektóre kobiety zgłaszają spadek masy ciała podczas stosowania antykoncepcji hormonalnej. Może on wynikać z wpływu progestagenów na metabolizm i zwiększoną lipolizę. Zdarza się także zmniejszenie retencji wody w przypadku tabletek o niskiej zawartości estrogenów.

Wpływ tabletek antykoncepcyjnych na gospodarkę węglowodanową i stężenie glukozy

Tabletki antykoncepcyjne mogą wpływać na gospodarkę węglowodanową poprzez zmiany w metabolizmie insuliny i glukozy (4). Estrogeny i progestageny mają potencjalny wpływ na:

• wrażliwość insulinową,
• ryzyko rozwinięcia insulinooporności,
• metabolizm węglowodanów.

Wrażliwość na insulinę

Niektóre badania sugerują, że stosowanie tabletek antykoncepcyjnych może obniżać wrażliwość na insulinę i prowadzić do wyższych stężeń glukozy we krwi.

Ryzyko insulinooporności

Tabletki zawierające progestageny o wysokiej aktywności androgennej mogą zwiększać ryzyko insulinooporności, szczególnie u kobiet z nadwagą lub zespołem policystycznych jajników (PCOS).

Metabolizm węglowodanów

Badanie z 2020 roku, opublikowane w czasopiśmie Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, wykazało, że zmiany w gospodarce węglowodanowej podczas stosowania tabletek antykoncepcyjnych są zazwyczaj niewielkie i odwracalne po zaprzestaniu stosowania.

Co więcej, nowoczesne składy antykoncepcji hormonalnej o niskiej dawce hormonów mają mniejszy wpływ na metabolizm glukozy w porównaniu do starszej generacji preparatów.

Tabletki antykoncepcyjne a niedobory

Długotrwałe stosowanie antykoncepcji hormonalnej może prowadzić do niedoborów niektórych składników odżywczych.

Witamina B6 – bywa zużywana w większych ilościach podczas metabolizmu hormonów, co może prowadzić do objawów zmęczenia czy drażliwości.

Magnez – niski poziom magnezu może powodować skurcze mięśni oraz uczucie zmęczenia.

Witamina D – niedobory tej witaminy mogą nasilać stany zapalne i wpływać na ogólną odporność organizmu.

Cynk i selen – są ważne dla prawidłowej pracy układu odpornościowego i równowagi hormonalnej.

Badania krwi i monitorowanie zdrowia przy antykoncepcji hormonalnej

Jeśli stosujesz antykoncepcję hormonalną, powinnaś regularnie wykonywać badania krwi. W ten sposób możesz monitorować potencjalne zmiany w metabolizmie oraz wykrywać ewentualne niedobory.

Jakie badania wykonywać, jeśli przyjmujesz tabletki antykoncepcyjne?

1. Poziom glukozy na czczo i krzywa cukrowa (w celu monitorowania wrażliwości na insulinę i ryzyka insulinooporności)
2. Lipidogram (poziom cholesterolu całkowitego, LDL, HDL oraz trójglicerydów – szczególnie ważne przy stosowaniu antykoncepcji dwuskładnikowej)
3. Badania wątrobowe (ALT, AST) (w celu monitorowania funkcji wątroby, która metabolizuje hormony)
4. Poziom witamin i minerałów (szczególnie witaminy D, B6, B12, folianów, magnezu oraz żelaza)
5. Układ krzepnięcia (w celu oceny ryzyka zakrzepicy, zwłaszcza u kobiet z dodatkowymi czynnikami ryzyka)
6. Hormon TSH (w celu monitorowania funkcji tarczycy, ponieważ zmiany hormonalne mogą wpływać na jej pracę)

Tabletki antykoncepcyjne a odchudzanie

Wpływ tabletek antykoncepcyjnych na masę ciała bywa zindywidualizowany. Niekiedy mogą one rzeczywiście utrudniać odchudzanie.

Relacja ta będzie zależała m.in. od rodzaju tabletek. Te o wyższym poziomie estrogenów w większym stopniu powodują zatrzymywanie wody. Duże znaczenie ma także styl życia – dieta, aktywność fizyczna oraz poziom stresu mogą modyfikować wpływ hormonów na organizm. Nie można także wykluczyć wpływu predyspozycji genetycznych. Różnice w metabolizmie hormonów mogą determinować reakcję na antykoncepcję hormonalną.

Dieta wspierająca równowagę hormonalną i metabolizm

Zauważasz u siebie związek pomiędzy przyjmowaniem tabletek antykoncepcyjnych a nadmierną masą ciała? W zminimalizowaniu ewentualnych skutków ubocznych, takich jak retencja wody, insulinooporność czy zmiany w masie ciała, może pomóc Ci odpowiednia dieta.

Co w takiej sytuacji włączyć do jadłospisu?

Produkty bogate w błonnik

• Pomagają w stabilizacji poziomu glukozy we krwi i poprawiają wrażliwość na insulinę.
• Źródła: pełnoziarniste produkty zbożowe, warzywa, owoce, nasiona roślin strączkowych.

Tłuszcze omega-3

• Wspierają równowagę hormonalną i działają przeciwzapalnie.
• Źródła: ryby morskie (łosoś, makrela), siemię lniane, orzechy włoskie.

Produkty bogate w magnez i witaminę B6

• Wspierają układ nerwowy i pomagają w redukcji objawów retencji wody.
• Źródła: orzechy, nasiona, banany, ciemna czekolada, zielone warzywa liściaste.

Produkty bogate w białko

• Białko wspiera metabolizm oraz uczucie sytości, dzięki czemu łatwiej kontrolować masę ciała.
• Źródła: chude mięso, ryby, jaja, rośliny strączkowe, tofu.

Odpowiednie nawodnienie

• Pomaga w eliminacji nadmiaru wody z organizmu i zmniejsza uczucie opuchnięcia.

Zioła i adaptogeny

• Rośliny, takie jak ashwagandha, maca czy lukrecja, wspierają równowagę hormonalną, zmniejszają stres i poprawiają reakcję organizmu na zmiany hormonalne.

Unikaj przy tym nadmiaru cukru i przetworzonych produktów. To pomoże Ci w utrzymaniu stabilnego poziomu insuliny i ograniczy ryzyko insulinooporności. Wpłynie także korzystnie na Twoją masę ciała.

Tabletki antykoncepcyjne a odchudzanie – czy ten związek naprawdę istnieje?

Wpływ tabletek antykoncepcyjnych na odchudzanie lub przyrost masy ciała nie jest jednoznaczny i zależy od wielu czynników. Aktualne dane naukowe wskazują, że hormonalna antykoncepcja doustna nie powoduje istotnych zmian w masie ciała u większości kobiet.

Mimo to wiele z nich zauważa związek pomiędzy stosowaniem antykoncepcji a wzrostem masy ciała. Często wynika on z zatrzymywania wody w organizmie. Niektóre kobiety obarczają tabletki winą za trudności z odchudzaniem. To również jest możliwe – naukowcy podkreślają, że reakcja organizmu może być tu bardzo indywidualna.

Jeśli Ty również dostrzegasz negatywne skutki uboczne stosowania antykoncepcji, zacznij od diety, która pomoże Ci je zniwelować. Nie masz pomysłu, jak ją skomponować? Pomoże Ci w tym peater. W aplikacji wybierz dietę wysokobiałkową, cukrzycową lub przeciwzapalną, a już wkrótce będziesz cieszyć się pysznymi, pełnowartościowymi posiłkami. Jest przy tym również duża szansa, że Twoja waga ustabilizuje się na właściwym poziomie.
 

Bibliografia

1. Lopez LM, Ramesh S, Chen M, et al. Hormonal contraceptives for contraception: effect on weight. Cochrane Database Syst Rev. 2014;2014(4):CD008815.
2. Gallo MF, Lopez LM, Grimes DA, et al. Combination contraceptives: effects on weight. Cochrane Database Syst Rev. 2014;2014(1):CD003987.
3. Berenson AB, Rahman M. Changes in weight, total fat, percent body fat, and central-to-peripheral fat ratio associated with injectable and oral contraceptive use. Am J Obstet Gynecol. 2009;200(3):329.e1-329.e8.
4. Bahamondes L, et al. The effect of hormonal contraceptives on insulin sensitivity and lipid metabolism. Contraception. 2014; 90(5): 450-457
5. Jin J, et al. Oral contraceptives and glucose metabolism: A systematic review. J Clin Endocrinol Metab. 2020;105(5):e192-e202.