Na czym polega choroba Hashimoto? Charakterystyka, objawy, leczenie

Choroby z grupy niedoczynności tarczycy

Szacuje się, że niedoczynność tarczycy dotyka około 1-5% osób poniżej 60 roku życia. U osób powyżej tej granicy wieku ryzyko rozwinięcia niedoczynności znacznie wzrasta i choroba ta występuje u 10-15%. Statystyki wskazują, że kobiety cierpią na niedoczynność gruczołu tarczowego kilkukrotnie częściej niż mężczyźni (2).

Niedoczynność pierwotna i wtórna

Niedoczynność tarczycy można podzielić na:

• pierwotną – spowodowaną uszkodzeniem narządu,
• wtórną – wywołaną zaburzeniami w innych strukturach, np. w przysadce i podwzgórzu, które mają za zadanie pobudzić gruczoł tarczowy do pracy.

Pierwotne przyczyny to głównie:

• wrodzony brak tarczycy,
• chorobę Hashimoto,
• usunięcie tarczycy,
• uszkodzenie narządu na skutek napromieniowania,
• uszkodzenie narządu z powodu nadmiaru lub niedoboru jodu czy z powodu terapii radioaktywnym jodem (3).

Niedoczynność wtórna powstaje na skutek braku lub niedostatecznej syntezy hormonu tyreotropowego (TSH) przez przysadkę lub tyreoliberyny (TRH) przez podwzgórze. Zahamowanie pracy gruczołu tarczowego prowadzi do niewystarczającej produkcji hormonów takich jak trójjodotyronina (T3) czy tyreoglobulina (T4).

Objawy niedoczynności tarczycy

Działanie trójjodotyroniny na organizm jest szerokie i wielokierunkowe. Z tego względu zaburzenia te objawiają się ze strony różnych narządów i układów (np. krwionośnego, oddechowego, pokarmowego czy powłok skórnych).

Niedoczynność może rozwijać się przez wiele lat w ukryciu i dawać niespecyficzne objawy. Zależą one od czasu trwania choroby i stopnia niedoboru hormonów.

Najczęściej występujące objawy to:

• suchość i rogowacenie skóry – szczególnie w okolicach kolan i łokci,
• obrzęk śluzowaty – najczęściej w okolicy żuchwy, dłoni i powiek,
• bradykardia – spowolnienie akcji serca,
• spłycenie oddechu,
• spowolnienie perystaltyki jelit,
• osłabienie siły mięśni,
• zmiany w strunach głosowych objawiające się chrypką,
• wypadanie i łamliwość włosów,
• uczucie zmęczenia,
• uczucie zimna.

Wczesne rozpoznanie choroby i wdrożenie leczenia chroni przed późnymi powikłaniami niedoczynności tarczycy. Jednym z najpoważniejszych jest śpiączka hipometaboliczna, która może prowadzić nawet do śmierci.

Na czym polega choroba Hashimoto?

Choroba Hashimoto należy do chorób z grupy niedoczynności tarczycy. Jest jedną z głównych przyczyn niedostatecznego wydzielania hormonów przez gruczoł tarczowy.

Tak samo jak w przypadku innych rodzajów niedoczynności tarczycy, częstość występowania choroby Hashimoto wzrasta po 60 roku życia.

Nierzadko dosięga jednak także osób młodych oraz dzieci.
Nierzadko współwystępuje z innymi chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak:

• cukrzyca typu 1,
• celiakia,
• niedokrwistość Addisona-Biermera,
• RZS (reumatoidalne zapalenie stawów) (4).

Choroba Hashimoto – na czym polega? Charakterystyka

Hashimoto charakteryzuje się występowaniem przewlekłego nacieku limfocytarnego w tarczycy. Prowadzi ono do włóknienia tego narządu. Przez to jego aktywność hormonalna ulega obniżeniu lub całkowitemu wygaszeniu.

Stan zapalny tarczycy jest spowodowany tym, że układ odpornościowy rozpoznaje komórki tarczycy jako „obce”. Organizm produkuje przeciwciała, które niszczą jej tkankę. 

Przyczyny powstawania Hashimoto

Przyczyny powstawania choroby Hashimoto nie są do końca oczywiste. Badacze obserwują rodzinne występowanie tej choroby, a także jej współistnienie z innymi chorobami autoimmunologicznymi. Winą za rozwój Hashimoto obarczają więc geny związane z układem odpornościowym.

Ponadto naukowcy sugerują, że niektóre zakażenia bakteryjne i wirusowe mogą powodować powstanie przeciwciał, które przez pomyłkę zwalczają także tarczycę. Obserwuje się zależność pomiędzy zakażeniem wirusem świnki i różyczki, enterowirusami oraz wirusem Epsteina-Barr a występowaniem Hashimoto. 

Do rozwoju chorób, w tym chorób gruczołu tarczowego, przyczynia się także środowisko. Jednym z głównych aspektów jest dostępność jodu. Zarówno jego nadmiar, jak i niedobór wpływa na pracę tarczycy.

Niedostateczna podaż tego pierwiastka wiąże się z wystąpieniem niedoczynności. Jego nadmierna, nieostrożna suplementacja może jednak wywołać uszkodzenie gruczołu tarczowego.

Ponadto na co dzień układ odpornościowy walczy z różnymi substancjami czy patogenami. Stres, zła dieta czy niedostateczna aktywność fizyczna sprawiają, że organizm działa nieprawidłowo i może zacząć zwalczać własne tkanki, w tym tkankę tarczycową. 

Diagnostyka i leczenie Hashimoto

Diagnostyka choroby Hashimoto, podobnie jak innych chorób z grupy niedoczynności tarczycy, wymaga oceny stężenia hormonów i przeciwciał we krwi oraz badania USG gruczołu tarczowego.

Ze względu na autoimmunologiczne podłoże choroby diagnostyka często poszerza się także o badania w kierunku celiakii, reumatoidalnego zapalenia stawów czy cukrzycy.

Podstawę leczenia stanowi przyjmowanie syntetycznych hormonów tarczycy, które mają wyrównać ich stężenie w osoczu. Dawkę leku ustala lekarz na podstawie aktualnych wyników badań. 

Dieta w chorobie Hashimoto

Coraz częściej mówi się także o roli diety w leczeniu choroby Hashimoto. Pojawiają się badania naukowe, które wskazują wpływ diety na zmniejszenie objawów choroby.

Zalecenia podkreślają, że przy Hashimoto kluczowe jest dostarczanie m.in. odpowiednich ilości jodu, selenu i cynku, kwasów omega-3 i omega-6 czy antyoksydantów.

Osoby chore często też zastanawiają się nad koniecznością rezygnowania z nabiału i glutenu lub produktów zawierających substancje antyodżywcze w diecie (np. kapusta czy soja). Aktualne rekomendacje wskazują, że rutynowe eliminowanie tych składników z jadłospisu nie jest konieczne. Gluten i laktozę wyklucza się, jeśli dana osoba cierpi na ich nietolerancję. Z kolei warzywa kapustne i strączkowe wystarczy spożywać w ograniczonych ilościach i po ugotowaniu.

Prawidłowo dobrane produkty żywieniowe oraz właściwy bilans energetyczny korzystnie wpływają na wyciszenie stanu zapalnego. Ponadto pomagają utrzymać odpowiednią masę ciała, a także poprawiają kondycję skóry i włosów.

Poza tym prawidłowa dieta przy Hashimoto ma za zadanie poprawić przyswajalność leków i zapobiegać powstawaniu powikłań choroby.
 

Hashimoto – od diagnozy do zdrowego stylu życia

Jeżeli obserwujesz u siebie niepokojące objawy i podejrzewasz niedoczynność tarczycy, sprawdź, czy nie masz Hashimoto. Obecnie ta choroba występuje coraz częściej, dlatego też warto zasięgnąć porady lekarza i wykonać odpowiednie badania.

Jeśli diagnoza okaże się pozytywna, nie panikuj. Wczesne rozpoznanie choroby oraz holistyczne podejście do leczenia pozwalają zmniejszać stan zapalny toczący się w organizmie i poprawić jakość życia.

Znaczącą rolę w terapii Hashimoto odgrywa dieta, która może wspomagać leczenie farmakologiczne i zmniejszać objawy choroby. Jeśli chcesz mieć pewność, że Twój plan żywieniowy jest prawidłowo zbilansowany i zdrowy, sprawdź dietę w Hashimoto od peatera. Została ona przygotowana specjalnie dla osób zmagających się z niedoczynnością tarczycy.

Piśmiennictwo

1. Donald S. A. McLeod, David S. Cooper. The incidence and prevalence of thyroid autoimmunity. Endocrine 2012; 42, 252–265

2. Aleksandra Pyzik, Ewelina Grywalska , Beata Matyjaszek-Matuszek, Jacek Roliński. Immune disorders in Hashimoto's thyroiditis: what do we know so far? J Immunol Res 2015

3. Rink T, Schroth H, Holle L, Garth H. Effect of iodine and thyroid hormones in the induction and therapy of Hashimoto’s thyroiditis. Nuklearmedizin. 2016; 38(5):144-9

4. Alice Balaceanu , Secil Omer, Raluca Stirban et al. Hyposplenism, hashimoto's autoimmune thyroiditis and overlap syndrome (celiac disease and autoimmune hepatitis type 1). Am J Med Sci 2020; 25