Suplementacja w cukrzycy typu 2 – zasadność, zalety i bezpieczeństwo

Suplementy przy cukrzycy typu 2

Osoby chorujące na cukrzycę typu 2 bardzo często szukają różnych rozwiązań terapeutycznych, które przyczynią się do poprawy ich stanu zdrowia. Przede wszystkim jednak mają wpłynąć na kontrolę stężenia glukozy we krwi.

Skala występowania tej jednostki chorobowej jest szeroka. Wciąż wzrasta liczba nowych zachorowań. Z tego względu zwiększa się również rynek suplementów przeznaczonych właśnie dla tej grupy osób.

W asortymencie można znaleźć przede wszystkim suplementy dla diabetyków pochodzenia roślinnego. Wykazują one potencjalny wpływ na zwiększenie insulinowrażliwości tkanek i stabilizację stężenia glukozy we krwi.

Bezpieczeństwo suplementów dla diabetyków

Podstawą wsparcia w leczeniu cukrzycy i innych chorób przebiegających z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej powinna być odpowiednia dieta. Dopiero w ostatniej kolejności suplementacja.

Jeśli jednak korzystasz z takich środków, zwróć szczególną uwagę na możliwość występowania interakcji z lekami przeciwcukrzycowymi. Sprawdź też potencjalne działania niepożądane.

Warto również wiedzieć, że suplementy diety nie są produktami podlegającymi regulacjom prawnym. Ich skład i jakość nie są kontrolowane tak, jak w przypadku preparatów zarejestrowanych jako leki.

Jakie witaminy przy cukrzycy typu 2?

Na rynku znajdziesz sporo suplementów dla diabetyków. Często stosowane suplementy przy cukrzycy typu 2 to:

• morwa biała,
• cynamon,
• zielona herbata,
• chrom,
• berberyna,
• magnez,
• gorzki melon,
• szałwia hiszpańska,
• kwas alfa-liponowy.

Morwa biała

Zawarte w morwie białej aktywne związki biologicznie wykazują prozdrowotne właściwości. Jej liście są cennym źródłem substancji odżywczych. Znaczącą część suchej masy morwy stanowią białko oraz błonnik pokarmowy. Zawiera ona również:

• mikroelementy,
• kwas askorbinowy,
• beta-karoteny,
• szczawiany,
• fityniany,
• kwas taninowy,
• polifenole, w tym flawonoidy (m.in. kwercetyna, rutyna, kemferol) i kwasy fenolowe.

Dzięki zawartości związków, które obniżają stężenie glukozy we krwi, morwa biała jest skutecznym środkiem wspomagającym leczenie cukrzycy typu 2.

Związki pozyskiwane z morwy hamują aktywność enzymów zaangażowanych w metabolizm cukrów: α-glukozydazy oraz maltazy. Enzymy te odpowiadają za przemiany cukrów złożonych do prostych w jelicie cienkim. Spowolnienie rozkładu węglowodanów w jelicie powoduje, że są one wolniej wchłaniane. Powoduje to mniejszy wzrost glikemii poposiłkowej.

Pożądany efekt uzyskasz dzięki piciu naparu sporządzonego z 1 g wysuszonych liści tej rośliny. Zalej je 100 ml wody i zaparz przez około 5 minut.

Ponadto, dzięki zawartości flawonoidów i antocyjanów, morwa korzystnie wpływa na obniżenie cholesterolu LDL. Zmniejsza tym samym ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego (1).

Cynamon

Cynamon pochodzi z kory wiecznie zielonego drzewa, która jest usuwana na krótkich odcinkach pnia, a następnie suszona. W przypadku cukrzycy zastosowanie ma jeden z gatunków tej rośliny – Cinnamomum cassia.

Badania wykazują, że wzbogacenie diety tą przyprawą może mieć wpływ na obniżenie stężenia glukozy we krwi. Problem stanowi natomiast ustalenie dawki. W badaniach wykorzystywany jest jej szeroki zakres. Wynosi on od 120 mg do 6 g na dobę w różnych formach (ekstrakt lub cynamon w proszku).

Według badań Cinnamomum cassia może zmniejszyć glikemię nawet o około 24 mg. Dodatkowo wskazują one, że składnik ten obniża stężenie cholesterolu całkowitego, triglicerydów oraz cholesterolu LDL.

Z szeregu badań wynika, że cynamon stosowany w ilości 1 g na dobę (połowa łyżeczki do herbaty) może przynieść korzyści zdrowotne. W zespole metabolicznym oraz w zespole policystycznych jajników (PCOS) zaleca się stosowanie wodnego wyciągu cynamonu. Zawiera on wysokie stężenia polifenoli (2).

Zielona herbata

Zielona herbata zawiera związek bioaktywny, galusan epigallokatechiny (EGCG). W badaniach eksperymentalnych wykazuje on korzystny wpływ na redukcję masy ciała, a co za tym idzie – poprawia tolerancję glukozy.

Ponadto bezpośrednio oddziałuje on na gospodarkę węglowodanową, stabilizując glikemię. Zaleca się spożywanie do 3 filiżanek zielonej herbaty dziennie (3).

Chrom

Chrom jest pierwiastkiem śladowym, który naturalnie występuje w żywności, m.in. w:

• produktach pełnoziarnistych,
• zielonych warzywach,
• suchych nasionach roślin strączkowych,
• mięsie,
• orzechach,
• jajach,
• drożdżach.

Ze względu na trudności w oznaczaniu tego pierwiastka we krwi, istnieją problemy z ustaleniem jego prawidłowego stężenia w organizmie.

Chrom (na III stopniu utleniania) aktywuje wiele enzymów, które biorą udział w metabolizmie składników. Odgrywa więc ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu człowieka. Jest również niezbędny do efektywnego działania receptorów insulinowych (4).

Niektóre badania dowodzą, że chrom może zwiększać wrażliwość na insulinę i nasilać czynność komórek beta trzustki. Większość z nich opiera się jednak na analizach dotyczących zwierząt. Wyniki te nie mogą jednak w pełni odnosić się do ludzi.

Prace przeglądowe podają, że zauważalny efekt obniżenia stężenia hemoglobiny glikowanej lub glukozy we krwi występuje jedynie po spożyciu preparatów z drożdżami.

Istnieją jednak badania, które dowodzą, że suplementacja chromem wpływa jedynie na obniżenie glikemii na czczo, a nie na hemoglobinę glikowaną. Obecnie pikolinian chromu stosuje się jako suplement wspomagający w terapii PCOS.

Na rynku pojawiają się również preparaty łączące pikolinian chromu z biotyną. Jest to witamina z grupy B, która bierze udział w metabolizmie węglowodanów i lipidów. Nasila także wpływ chromu na zużycie glukozy i metabolizm lipidów.

Stosowanie wspomnianych preparatów w badaniach wykazało pewne korzyści. Wciąż jednak istnieje zbyt mało danych, by zalecać suplementację preparatami zawierającymi chrom.

Zachowaj ostrożność, przyjmując wspomniane suplementy, ponieważ nadmiar tego pierwiastka może być szkodliwy. Dodatkowo jego przyswajanie obniżają cukry proste, cynk i żelazo (4).

Magnez

Magnez jest mikroelementem, który naturalnie występuje w:

• zielonych warzywach liściastych,
• roślinach strączkowych,
• orzechach,
• zbożowych produktach pełnoziarnistych.

Niskie stężenie tego składnika przyczynia się do zaburzeń metabolizmu glukozy i insuliny.

U osób chorych na cukrzycę typu 2 i z deficytem magnezu wprowadzenie suplementacji wpływa korzystnie na wrażliwość tkanek na insulinę. Poprawie ulegają również wskaźniki kontroli glikemii (hemoglobina glikowana, insulina, C-peptyd czy wskaźnik HOMA-IR) (5).

Gorzki melon

Gorzki melon to warzywo wykorzystywane w kuchni azjatyckiej i hinduskiej. Można je spotkać również pod innymi nazwami, np.:

• balsamka ogórkowata,
• gorzka dynia,
• karela,
• przepękla,
• gruszka balsamiczna,
• herbata Ampalaya.

W literaturze pojawiają się badania, które wskazują jego właściwości obniżające stężenie glukozy we krwi oraz hemoglobiny glikowanej.

Gorzki melon jest nazywany niekiedy „insuliną roślinną” ze względu na jego działanie podobne do hormonu ludzkiego. Wywiera wpływ na wchłanianie glukozy, ograniczenie syntezy glukozy w wątrobie czy hamowanie aktywności enzymów biorących udział w tym procesie. Dzięki temu w połączeniu z lekami nasilającymi wydzielanie insuliny może prowadzić do obniżenia stężenia glukozy we krwi.

Preparaty zawierające ten składnik możesz znaleźć na rynku w postaci soku, proszku, zawiesiny, zastrzyków, a także kapsułek. Nieznana jest jednak rekomendowana i bezpieczna dawka, ponieważ w dotychczasowych badaniach stosowano różne formy i ilości wspomnianego warzywa. Problem stanowi również ustalenie długości suplementacji.

Spożywanie tego produktu w świeżej postaci jest bezpieczne. W przypadku suplementów lepiej jednak zachować ostrożność (6).

Szałwia hiszpańska „chia”

Szałwia hiszpańska występuje w postaci nasion i suplementów diety. Chia jest źródłem:

• kwasów tłuszczowych omega-3, w tym kwasu alfa-linolenowego,
• błonnika,
• białka,
• wapnia,
• magnezu,
• żelaza,
• fitosteroli i tokoferoli (przeciwutleniaczy).

Potencjalne korzyści z przyjmowania tego produktu to między innymi spadek stężenia glukozy we krwi oraz zmniejszenie wyrzutu insuliny po spożytym posiłku.

Pozytywny wpływ wynika prawdopodobnie z obecnego w chia rozpuszczalnego błonnika. Charakteryzuje się on dużą zdolnością wiązania wody i tworzy lepki żel, który zmniejsza szybkość wchłaniania glukozy.

Dodatkowo dodawanie nasion do potraw może zwiększać sytość i wspomagać prawidłowe funkcjonowanie jelit.

Szałwia hiszpańska wpływa pozytywnie na glikemię i ciśnienie tętnicze. Mimo to należy monitorować stężenie triglicerydów we krwi przy jej spożywaniu. Sprzeczne wyniki badań wskazują, że może dochodzić do wzrostu triglicerydów w przypadku osób z potwierdzoną hipertriglicerydemią.

W badaniach stosowane były różne ilości nasion (7-37 g). Jednak wyniki nie wskazują konkretnej dawki, która miałaby opisywane działanie. Zgodnie z obecnym stanem wiedzy najbezpieczniejszą dawką nasion chia jest maksymalnie 15 g/dzień (2 łyżki) (7).

Możesz wzbogacić swój jadłospis o ten składnik, jednak powinien on być jedynie uzupełnieniem zdrowej i zróżnicowanej diety.

Kwas alfa-liponowy

Naturalnymi źródłami kwasu alfa-liponowego są między innymi mięso i podroby, a także zielone warzywa. Ma on silne właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne. Zwiększa to skuteczność niwelowania wolnych rodników. Dodatkowo związek ten bierze udział w metabolizmie makroskładników, głównie węglowodanów i tłuszczów.

Kwas alfa-liponowy wykazuje działanie hipoglikemizujące, czyli obniża stężenie glukozy we krwi. Związane jest to z ograniczeniem gromadzenia się triacylogliceroli w trzustce. Nadmierne kumulowanie się tych związków prowadzi bowiem do uszkodzenia komórek beta wysp trzustkowych.

Kwas alfa-liponowy zapobiega także powstawaniu insulinooporności. Zwiększa działanie insuliny w:

• stymulowaniu pobierania przez komórki mięśniowe glukozy,
• syntezie glikogenu,
• utlenianiu glukozy.

Kwas ten zalecany jest przez Polskie Towarzystwo Diabetologiczne jako jedna z form farmakoterapii w leczeniu przyczynowym neuropatii i retinopatii cukrzycowej czy też schorzeń neurologicznych.

Ilość tego związku dostarczana wraz z pożywieniem bywa niewystarczająca ze względu na zbyt niską przyswajalność. Dlatego też korzystne może być stosowanie suplementacji kwasem alfa-liponowym w profilaktyce powikłań cukrzycowych (8).

Suplementy przy cukrzycy typu 2 – podsumowanie

Niektóre suplementy diety dla diabetyków mają udowodnione działanie poprawiające parametry gospodarki węglowodanowej. Dzieje się tak jednak tylko w połączeniu ze zbilansowaną dietą. Jeśli chorujesz na cukrzycę lub masz insulinooporność, zainteresuj się więc przede wszystkim dietą cukrzycową.

Odpowiednie dobranie preparatów może niekiedy nastręczać trudności. Problemem bywa ustalenie odpowiedniej dawki. Co więcej, informacje na temat formy suplementacji są czasem nieprecyzyjne. Brak jest również odpowiednich, długotrwałych badań klinicznych odnośnie do skuteczności niektórych suplementów. 

Pamiętaj, że niektóre z suplementów wykazują synergistyczne działanie z lekami hipoglikemizującymi. Może to doprowadzić do hipoglikemii. Zachowaj więc szczególną ostrożność, zanim po nie sięgniesz.

Jeśli rozważasz wprowadzenie do swojej diety suplementów dla cukrzyków, pamiętaj, że zawsze najbezpieczniej jest skonsultować to ze specjalistą.

Piśmiennictwo

1. Yihai Wang, Limin Xiang, Chunhua Wang et al. Antidiabetic and antioxidant effects and phytochemicals of mulberry fruit (Morus alba L.) polyphenol enhanced extract. PLoS One 2013; 8(7)

2. Robert W. Allen, Emmanuelle Schwartzman, William L. Baker et al. Cinnamon use in type 2 diabetes: an updated systematic review and Meta-Analysis. Ann Fam Med 2013; 11(5): 452–459

3. Naghma Khan, Hasan Mukhtar. Tea Polyphenols in Promotion of Human Health. Nutrients 2018; 25;11(1):39

4. Anna Piotrowska, Wanda Pilch, Łukasz Tota, Gabriel Nowak. Biologiczne znaczenie chromu dla organizmu człowieka. Medycyna Pracy 2018; 69(2):211–223

5. H Verma, R Garg. Effect of magnesium supplementation on type 2 diabetes associated cardiovascular risk factors: a systematic review and meta-analysis. J Hum Nutr Diet 2017; 30(5):621-633

6. Antonio Miguel Limcaco Dans, Maria Vanessa C Villarruz, Cecilia A Jimeno et al. The effect of Momordica charantia capsule preparation on glycemic control in type 2 diabetes mellitus needs further studies. J Clin Epidemiol 2007; 60(6):554-9. 

7. Joanna Karbowska, Zdzisław Kochan. Szałwia hiszpańska (chia) jako bogate źródło kwasów wielonienasyconych n-3 o działaniu przeciwmiażdżycowym i kardioprotekcyjnym. Postepy Hig Med Dosw (online) 2018; 72: 307-317

8. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego 2019; 5(1)