Wpływ diet wegetariańskich na zdrowie i parametry biochemiczne

Choroby układu krążenia

W dzisiejszych czasach choroby układu krążenia należą do głównych przyczyn przedwczesnej śmierci. Diety wegetariańskie zmniejszają ryzyko zgonu z powodu choroby niedokrwiennej serca. W jednej z metaanaliz wykazano, że śmiertelność z powodu chorób układu krążenia była u wegetarian niższa o 16%, a ryzyko zgonu z powodu choroby niedokrwiennej serca było niższe o 29%. Jest to związane z większym spożyciem warzyw, białek sojowych, owoców, produktów pełnoziarnistych, orzechów oraz tłuszczów roślinnych, co przekłada się na niższe stężenie cholesterolu ogółem, frakcji LDL i trójglicerydów u tych osób. Wysokie spożycie warzyw i owoców wiąże się ze zwiększoną podażą antyoksydantów, witamin, składników mineralnych oraz błonnika pokarmowego, które wpływają pozytywnie na parametry krzepliwości krwi, zmniejszenie agregacji płytek krwi i poprawę funkcji śródbłonka.

Korzyści płynące z diety roślinnej są związane ze zwiększonym spożyciem nasion roślin strączkowych, a w szczególności soi. Strączki mogą być dobrą alternatywą dla mięsa w kontekście prewencji chorób układu krążenia ze względu na brak cholesterolu, niską zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych i wysoką zwartość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, białka roślinnego i błonnika pokarmowego. Wykazano, że ich spożycie wpływa pozytywnie na profil lipidowy. Szczególnie badano wpływ soi na choroby układu krążenia. Dowiedziono, że spożycie białka sojowego wpływa korzystnie na stężenie LDL (redukcja o 4,3%) i ciśnienie tętnicze, w szczególności jeżeli zastąpi się nią produkty odzwierzęce. 

Dieta bezmięsna z reguły cechuje się także wyższym spożyciem pełnoziarnistych produktów zbożowych, które dzięki wysokiej zawartości substancji o prozdrowotnym działaniu (fitozwiązki, błonnik pokarmowy), mogą obniżyć ryzyko występowania chorób układu krążenia. Wegetarianie często spożywają więcej warzyw i owoców. Badania sugerują, że zwiększenie spożycia warzyw i owoców pozytywnie wpływa na ciśnienie oraz stężeni cholesterolu frakcji LDL. Jedna porcja warzyw i owoców obniża ryzyko zgonu z powodu chorób sercowo-naczyniowych o 5% (owoce) i 4% (warzywa). Ich korzystny wpływ wynika z większej zawartości witaminy C, flawonoidów, potasu oraz magnezu. Kolejnym ważnym składnikiem diety wegetariańskiej o działaniu protekcyjnym na układ krążenia są orzechy, których regularne spożycie przekłada się na obniżenie stężenia cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL i zmniejszenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. U osób spożywających 4 razy w tygodniu po około 30 g orzechów częstość występowania choroby niedokrwiennej serca zmniejszyła się o  22-24% (1,2).

Nadciśnienie tętnicze 

Zwiększona częstotliwość występowania nadciśnienia tętniczego związana jest z bogato-sodową i ubogo-potasową dietą. Wegetarianie cechują się niższym ciśnieniem tętniczym krwi w porównaniu do osób odżywiających się tradycyjne. Do obniżenia ciśnienia krwi może przyczyniać zwiększone spożycie: potasu, magnezu, antyoksydantów, tłuszczów roślinnych i błonnika pokarmowego, co jest wynikiem zwiększonego udziału warzyw i owoców w tej diecie. W badaniach wykazano, że spożycie od pięciu do dziesięciu porcji warzyw i owoców dziennie w znaczny sposób obniża ciśnienie krwi. Ponadto osoby na diecie roślinnej spożywają też mniej soli w związku z wyeliminowaniem z diety mięsa oraz jego przetworów. W diecie wegetarian obserwuje się też lepszy stosunek sodu do potasu, co przyczynia się do zmniejszenia ryzyka występowania nadciśnienia tętniczego (3). 

Cukrzyca

Według wyników badań laktoowowegetarianie i weganie są w niższym stopniu zagrożeni cukrzycą typu 2 oraz insulinnoopornością (4,5). Zazwyczaj dieta roślinna cechuje się niższym indeksem glikemicznym, co jest niezwykle istotne w prewencji chorób wynikających z zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Może być to związane ze zwiększonym spożyciem warzyw, nasion roślin strączkowych, owoców, orzechów, nasion, produktów pełnoziarnistych, co przekłada się na większe spożycie substancji przeciwzapalnych, błonnika pokarmowego, wielonasyconych i jednonienasyconych kwasów tłuszczowych. Do czynników prewencyjnych diety roślinnej zaliczamy eliminację mięsa czerwonego oraz przetworzonego, którego wysokie spożycie jest skorelowane z wyższym stężeniem insuliny i glukozy we krwi. Dieta wegetarian cechuje się również mniejszym spożyciem nasyconych kwasów tłuszczowych oraz cukrów prostych, których nadmierna podaż może przyczynić się do wystąpienia zaburzeń metabolizmu węglowodanów. Jarosze cechują się także niższym wskaźnikiem BMI, co wpływa na zwiększenie insulinowrażliwości.

Nowotwory 

Dieta wegetariańska bogata jest w składniki odżywcze (np. błonnik, witaminę C, karotenoidy, flawonoidy, likopen) przyczyniające się do zmniejszenia ryzyka wystąpienia różnych nowotworów. Wyniki metaaliazy wykazały, że wegetarianie mają o 15% mniejsze ryzyko wystąpienia nowotworów ogółem (6). Jest to związane ze zmianą sposobu żywienia oraz stylu życia (rezygnacja z palenia tytoni, zmniejszeni spożycia alkoholu, zwiększenie aktywności fizycznej). Dieta wegetariańska między innymi wykazuje działanie ochronne przeciwko nowotworom żołądka, jelita grubego i prostaty. W jednym z badań wykazano, że wegetarianie mają, aż o 63% niższe ryzyko zachorowania na nowotwór żołądka. Dieta roślinna redukuje również ryzyko wystąpienia nowotworów trzustki oraz układu limfatycznego. 

Otyłość i choroba uchyłkowa jelit

Wegetarianie cechują się również niższym wskaźnikiem BMI, niż osoby żywiące się tradycyjnie. Wiele badań wykazało związek pomiędzy zmianom sposobu żywienia na wegetariański, a zmniejszeniem masy ciała u osób dorosłych i młodzieży. Jest to między innymi związane ze zwiększeniem spożycia produktów o małej wartości energetycznej, a dużej wartości odżywczej. Ponadto wegetarianie opierają swoją dietę na produktach nieprzetworzonych i zazwyczaj cechują się większą świadomością żywieniową (7).

Wegetarianie cierpią rzadziej na chorobę uchyłkową jelita grubego, co jest najprawdopodobniej związane z dużym spożyciem błonnika pokarmowego w tej grupie (8).

Piśmiennictwo:

1.  Claire T McEvoy, Norman Temple, Jayne V Woodside. Vegetarian diets, low-meat diets and health: a review. Public Health Nutr 2012;15(12):2287-94

2. Tao Huang, Bin Yang, Jusheng Zheng et al. Cardiovascular disease mortality and cancer incidence in vegetarians: a meta-analysis and systematic review. Ann Nutr Metab 2012;60(4):233-40

3. Yoko Yokoyama, Kunihiro Nishimura, Neal D Barnard et al. Vegetarian diets and blood pressure: a meta-analysis. JAMA Intern Med 2014;174(4):577-87

4. Yoko Yokoyama, Neal D Barnard, Susan M Levin et al. Vegetarian diets and glycemic control in diabetes: a systematic review and meta-analysis. Cardiovasc Diagn Ther 2014 Oct;4(5):373-82

5. Yujin Lee, Kyong Park. Adherence to a vegetarian diet and diabetes risk: a systematic review and meta-analysis of Observational Studies. Nutrients 2017;14:9(6):603 

6. Monica Dinu, Rosanna Abbate, Gian Franco Gensini et al. Vegetarian, vegan diets and multiple health outcomes: A systematic review with meta-analysis of observational studies. Crit Rev Food Sci Nutr 2017; 22;57(17):3640-3649

7. Ru-Yi Huang, Chuan-Chin Huang, Frank B Hu et al. Vegetarian diets and weight reduction: a meta-analysis of randomized controlled trials. J Gen Intern Med 2016;31(1):109-16

8. Francesca L Crowe , Paul N Appleby, Naomi E Allen et al. Diet and risk of diverticular disease in Oxford cohort of European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC): prospective study of British vegetarians and non-vegetarians. BMJ 2011; 19;343