Dieta cukrzycowa dla seniora, pacjentów z insulinoopornością i osób otyłych. Korzyści dla różnych grup

Dieta cukrzycowa – dla kogo będzie odpowiednia?

Kiedy mówimy o diecie cukrzycowej, myślimy o niej głównie w kontekście chorujących na cukrzycę. Jednak stosowanie jej u osób z innymi zaburzeniami może również przynieść wiele korzyści.

Ten model żywieniowy sprawdzi się na przykład w prewencji i leczeniu innych chorób związanych z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej, m.in. przy:

• insulinooporności,
• zespole policystycznych jajników (PCOS),
• hiperinsulinemii,
• hipoglikemii reaktywnej.

Znajdzie również zastosowanie u osób, które chcą zredukować nadmierną masę ciała i jednocześnie ustrzec się przed powikłaniami otyłości. Szczególnie ważne zastosowanie ma także dieta cukrzycowa u seniorów.

Dieta cukrzycowa dla seniorów – profilaktyka zaburzeń gospodarki węglowodanowej

Podczas procesów starzenia obniża się wrażliwość organizmu na insulinę. Z tego powodu ryzyko występowania cukrzycy wzrasta wraz z wiekiem. U osób powyżej 65 roku życia może ono wynieść nawet 30%. Dlatego dietę cukrzycową u seniorów warto wprowadzić w celach profilaktycznych – a nie tylko wówczas, gdy choroba już wystąpi.

Dieta cukrzycowa dla seniorów powinna być dobrze zbilansowana i dostosowana do indywidualnych potrzeb. Musi uwzględniać masę ciała, poziom aktywności fizycznej oraz ewentualne choroby współistniejące.

U seniorów z nadwagą istotna jest redukcja masy ciała, a u wszystkich – regularna aktywność fizyczna. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca osobom po 65. roku życia od 150 do 300 minut umiarkowanego wysiłku tygodniowo.

Spacery, nordic walking, pływanie czy jazda na rowerze pomagają w regulacji poziomu cukru we krwi i poprawiają samopoczucie. Przed rozpoczęciem ćwiczeń warto skonsultować się z lekarzem, aby dostosować intensywność aktywności do możliwości organizmu.

Na co zwrócić uwagę w diecie cukrzycowej dla seniora?

Czym powinna charakteryzować się dieta seniora cukrzyka?:

• Zwróć uwagę na jakość spożywanych węglowodanów. Najlepszym wyborem są te o niskim indeksie glikemicznym, które powoli się wchłaniają i zapewniają długotrwały dopływ energii. W codziennej diecie powinny znaleźć się pełnoziarniste produkty zbożowe, takie jak brązowy ryż, kasze, płatki owsiane oraz pełnoziarniste pieczywo i makarony.
• Dieta cukrzycowa seniora musi również zawierać zdrowe tłuszcze. Zamiast tłuszczów zwierzęcych lepiej wybierać oleje roślinne, orzechy, pestki oraz awokado.
• Warto ograniczyć spożycie soli, cukru i wysoko przetworzonej żywności. 
• Nie zapominaj także o źródłach białka. Rekomenduje się spożywanie ryb minimum dwa razy w tygodniu, zarówno chudych, jak i tłustych.
• Bardzo ważne są warzywa. Powinny one być spożywane w ilości co najmniej czterech porcji dziennie. Szczególnie korzystne są zielone warzywa liściaste, brokuły, szpinak czy ogórki.
• Wybierając owoce, warto z kolei sięgać po te o niższym indeksie glikemicznym. Unikaj bardzo dojrzałych bananów, winogron i suszonych owoców.
• Seniorzy powinni dbać o odpowiednie nawodnienie i pić co najmniej dwa litry płynów dziennie (najlepiej wody niegazowanej).
• Ważny jest też sposób przygotowywania posiłków – najlepiej sprawdzają się potrawy gotowane, duszone lub pieczone bez nadmiaru tłuszczu.
• Zapoznaj się ze sposobami na obniżanie indeksu glikemicznego potraw: unikaj bardzo dojrzałych owoców lub warzyw, jedz produkty ugotowane na półtwardo zamiast rozgotowanych, wybieraj produkty całe zamiast rozdrobnionych (np. krojonych, mielonych czy miksowanych).
• Wszystkie te elementy pomagają w utrzymaniu stabilnego poziomu cukru we krwi i poprawiają jakość życia. Pamiętaj, że dieta dla seniora z cukrzycą wymaga konsekwencji i staranności, ponieważ nawet drobne odstępstwa mogą wpłynąć negatywnie na zdrowie. 

Dieta cukrzycowa jako podstawa leczenia cukrzycy

Dieta cukrzycowa stosowana u seniorów jest bardzo dobrym sposobem na profilaktykę. Gdy jednak choroba już wystąpi, ten rodzaj żywienia staje się podstawą leczenia. Dieta ta ma zastosowanie u chorych zmagających się z cukrzycą typu 2 oraz u osób znajdujących się w tzw. grupie ryzyka (np. ze stanem przedcukrzycowym).

Dzięki przestrzeganiu jej zasad pacjenci mogą osiągnąć stabilne stężenia glukozy we krwi, a co za tym idzie – ustrzec się przed rozwojem choroby oraz jej powikłaniami.

Pamiętaj, że przewlekła hiperglikemia (wysokie stężenie glukozy we krwi) może prowadzić do uszkodzenia i niewydolności wielu narządów. Szczególnie narażone są oczy, nerki, serce i naczynia krwionośne, a także układ nerwowy. To dlatego wśród osób chorych i z grupy ryzyka tak istotna jest odpowiednia dieta oraz włączenie regularnej aktywności fizycznej.

Dieta cukrzycowa dla osób z insulinoopornością

Dieta cukrzycowa może przynieść również korzyści osobom chorującym na insulinooporność. Zaburzenie to wiąże się ze stanem obniżonej wrażliwości tkanek na działanie insuliny, mimo jej dostatecznej ilości w krwioobiegu.

Osłabiona odpowiedź tkanek na ten hormon powoduje, że trzustka wydziela coraz więcej insuliny. W efekcie dochodzi do zniszczenia struktur tego narządu. Skutkuje to do wystąpieniem przewlekłej hiperglikemii, która może doprowadzić do cukrzycy.

W parze z insulinoopornością często występuje hiperinsulinemia. Jest to zaburzenie, które charakteryzuje się nadmiernym wyrzutem insuliny po posiłku. Stała powtarzalność tego procesu może doprowadzić do insulinooporności. Leczenie, a także postępowanie dietetyczne w przypadku obu chorób wygląda identycznie.

Insulinooporność – przyczyny

Trudno jednoznacznie określić przyczyny występowania insulinooporności. Może być ona wynikiem otyłości lub zaburzeń metabolicznych, a także skutkiem czynników środowiskowych czy genetycznych (mutacje w genie INSR kodującym receptor insuliny).
Insulinooporność może również towarzyszyć chorobom metabolicznym i endokrynologicznym, na przykład:

• hiperkortyzolemii,
• chorobom tarczycy (niedoczynność, jak i nadczynność),
• nadczynności przytarczyc,
• zespołowi metabolicznemu,
• zespołowi policystycznych jajników,
• akromegalii,
• hiperprolaktynemii.

Insulinooporność – objawy

Bardzo często insulinooporność przebiega bezobjawowo. Zdarza się jednak, że pojawiają się symptomy, które znacznie oddziałują na codziennie funkcjonowanie. Są to:

• zmęczenie,
• senność,
• ochota na słodkie (szczególnie po posiłku),
• problemy z koncentracją,
• bóle głowy,
• podwyższone ciśnienie krwi,
• podwyższone stężenie glukozy i trójglicerydów we krwi,
• zaburzenia snu,
• wzrost masy ciała (szczególnie w obrębie jamy brzusznej).

Insulinooporność – leczenie

Dieta w insulinooporności stanowi najważniejszy element leczenia. Szczególne zastosowanie znajduje tu właśnie dieta cukrzycowa, która bazuje na produktach o niskim i średnim indeksie glikemicznym. 

Bardzo istotna jest także regularna aktywność fizyczna, która uwrażliwia komórki na insulinę. Szczególnie polecane będą treningi krótkotrwałe – do 40 minut.

Aktywność powinna być podejmowana regularnie. Może być to wysiłek trwający 30 minut przez większość dni w tygodniu lub o dużej intensywności przez 20-40 minut co drugi dzień.

W przypadku niektórych osób konieczna jest farmakoterapia, jednak  najważniejszym elementem leczenia pozostaje żywienie.

PCOS i towarzysząca mu insulinooporność

Zespół policystycznych jajników (PCOS – ang. Polycystic ovary syndrome) to zaburzenie, które dotyczy blisko 3-10% kobiet (1). W przypadku nawet połowy z nich wiąże się on z występowaniem insulinooporności. Jej podłożem jest nadmierne wytwarzanie hormonów androgennych przez jajniki.

Rozważa się kilka przyczyn biorących udział w pojawianiu się tego zespołu, m.in. czynniki genetyczne, środowiskowe, a także otyłość.

PCOS – objawy

Do objawów zespołu należą między innymi:

• rzadkie, nieregularne miesiączki lub też ich brak,
• długi czas trwania zespołu napięcia przedmiesiączkowego (zmiany nastroju, bóle pleców i miednicy, wzdęcia czy obrzęki),
• zaburzenia owulacji,
• kłopoty ze skórą (trądzik, łojotok, rogowacenie),
• łysienie czy pojawianie się nadmiernego owłosienia w miejscach typowych dla płci męskiej.

Osoby chore często charakteryzuje skłonność do wzrostu tkanki tłuszczowej w obrębie jamie brzusznej i problemy z utratą masy ciała. Dodatkowo pojawiają się  zaburzenia metaboliczne, insulinooporność, dyslipidemia czy nadciśnienie tętnicze.

PCOS – leczenie

W leczeniu stosuje się farmakoterapię (m.in. doustne leki antykoncepcyjne, antyandrogenne, metformina) oraz zabiegi stymulacji jajeczkowania czy laparoskopowe nakłuwanie torbieli w celu uzyskania owulacji.

Nieodzownym elementem są niefarmakologiczne metody – odpowiednia dieta i aktywność fizyczna. Bardzo istotna jest regularność spożywania posiłków – w odstępach co 3 godziny.

Dieta powinna być bogata w błonnik i przeciwutleniacze zawarte między innymi w warzywach i owocach. Ograniczyć należy węglowodany proste i nasycone kwasy tłuszczowe, a co za tym idzie – przetworzoną żywność.

Dodatkowo redukcja nadmiernej masy ciała przynosi korzyści w poprawie metabolizmu glukozy, profilu lipidowego oraz wpływa na poprawę owulacji.

Modelowym sposobem żywienia w tym przypadku również staje się dieta cukrzycowa. Według badań zastosowanie diety z niskim indeksem glikemicznym (IG) zmniejsza stan zapalny u kobiet z PCOS (2). 

Otyłość – czynnik ryzyka wielu chorób

Nadmiar spożywanych kalorii skutkuje zwiększeniem magazynowania energii w postaci tkanki tłuszczowej. To z kolei prowadzi do wzrostu masy ciała.

Otyłość brzuszna szczególnie wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zaburzeń metabolicznych i chorób sercowo-naczyniowych. Nadmiar tkanki tłuszczowej w obrębie talii – zwłaszcza tej wewnętrznej, wokół narządów – sprzyja zmniejszonej wrażliwości tkanek na insulinę i nadmiernemu wydzielaniu tego hormonu. Jego wzrost hamuje również rozpad tkanki tłuszczowej.

Otyłość bardzo często towarzyszy cukrzycy typu 2 i jest głównym czynnikiem jej ryzyka. Redukcja masy ciała pozwala nie tylko zmniejszyć szanse na wystąpienie tej jednostki chorobowej, ale również uchronić się przed innymi chorobami (np. niektórymi nowotworami, chorobą niedokrwienną serca, zawałem serca czy udarem mózgu).

Przy otyłości nierzadko występuje również insulinooporność. Ta z kolei przyczynia się do rozwoju zespołu metabolicznego, w którym często pojawiają się także:

• upośledzona tolerancja glukozy,
• insulinooporność i / lub hiperinsulinemia,
• dyslipidemia,
• nadciśnienie tętnicze.

Wszystkie te problemy zwiększają ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 oraz zdarzeń sercowo-naczyniowych.

Dieta cukrzycowa u osób otyłych

Każdy plan żywieniowy, zakładający deficyt kaloryczny, może przyczynić się do zmniejszenia nadmiernej masy ciała. Zastosowanie diety cukrzycowej dodatkowo wpływa pozytywnie na gospodarkę węglowodanową i zabezpiecza przed utratą masy mięśniowej podczas redukcji. Dzieje się tak m.in. ze względu na zwiększoną ilość białka w tej diecie.

Dieta cukrzycowa powinna być zalecana osobom otyłym w celu redukcji masy ciała, a także po to, by zmniejszyć ryzyko wystąpienia cukrzycy i innych chorób dietozależnych (3).

Dieta cukrzycowa nie tylko dla diabetyka

Dieta cukrzycowa to sposób odżywiania, który przynosi korzyści nie tylko osobom chorującym na cukrzycę. Szczególne zastosowanie ma ona w przypadku tych schorzeń, przy których ryzyko zachorowania na cukrzycę czy insulinooporność jest wyższe. Dzięki temu ten model żywienia ma wymiar profilaktyczny.

Świetnie sprawdzi się u seniorów i wszystkich osób, które chcą chronić się przed powszechnymi zaburzeniami gospodarki węglowodanowej. 

Jeśli szukasz wygodnego sposobu na wdrożenie zdrowej diety cukrzycowej, skorzystaj ze wsparcia peatera. W aplikacji otrzymasz plan żywieniowy dostosowany do Twoich preferencji. Nie musisz martwić się o bilansowanie ani planowanie posiłków – te zadania peater wykona za Ciebie! Zyskasz także wygodny czat z dietetykiem, moduł motywacyjny czy treningi online. Dzięki peaterowi będziesz jeść smaczne posiłki, a przy tym cieszyć się zdrowiem i lepszą sylwetką. 

Piśmiennictwo

1. Wendy M Wolf, Rachel A Wattick, Olivia N Kinkade, Melissa D Olfert. Geographical prevalence of polycystic ovary syndrome as determined by region and race/ethnicity. Int J Environ Res Public Health 2018;15(11):2589

2. Małgorzata Szczuko, Marta Zapalowska-Chwyć, Radosław Drozd. A Low Glycemic Index Decreases Inflammation by Increasing the Concentration of Uric Acid and the Activity of Glutathione Peroxidase (GPx3) in Patients with Polycystic Ovary Syndrome (PCOS). Molecules 2019; 17;24(8):1508

3. Martí Juanola-Falgarona, Jordi Salas-Salvadó, Núria Ibarrola-Jurado et al. Effect of the glycemic index of the diet on weight loss, modulation of satiety, inflammation, and other metabolic risk factors: a randomized controlled trial. Am J Clin Nutr 2014;100(1):27-35