Dieta w chorobie Hashimoto. Co jeść, a czego unikać przy Hashimoto?

Czym jest choroba Hashimoto?

Hashimoto zaliczane jest do zapalnych chorób autoimmunologicznych. Doprowadza ono do niewydolności gruczołu tarczowego, a co za tym idzie – do niedostatecznego wydzielania hormonów.

Jego leczenie obejmuje:

• stosowanie syntetycznych hormonów,
• prawidłowe odżywianie,
• aktywność fizyczną.

Rola diety w Hashimoto

Mówiąc o leczeniu choroby Hashimoto, coraz częściej wspomina się o istotnej roli diety. Ma ona za zadanie:

• poprawiać przyswajalność przyjmowanych leków,
• zmniejszać stan zapalny – a przez to powodować opóźnienie niszczenia tkanki tarczycowej,
• zmniejszać niekorzystne objawy choroby,
• kontrolować masę ciała.

Pokrywanie zapotrzebowania organizmu na wszystkie makro- i mikroelementy zapewnia prawidłowy przebieg procesów metabolicznych. Mowa tutaj głównie o żelazie, cynku i selenie.

Są one składowymi enzymów, które biorą udział w przemianach hormonów produkowanych przez gruczoł tarczowy. Ponadto ich prawidłowa podaż wraz z dietą wpływa na samopoczucie i zapobiega powstawaniu późniejszych powikłań choroby.

Ogólne zasady diety w Hashimoto

Dostępne artykuły czy badania naukowe, mówiące o diecie w chorobie Hashimoto, przedstawiają różne poglądy na temat żywienia. Skutkiem tego szumu informacyjnego jest to, że chory często nie wie, które rozwiązanie dietetyczne ma wybrać.

Warto podkreślić, że dieta u chorych na Hashimoto powinna przede wszystkim bazować na zaleceniach żywienia dla człowieka zdrowego. Korzystne jest jednak wprowadzenie w nich pewnych modyfikacji. Przeczytasz o nich poniżej.

Zwiększona podaż białka

Jeśli chorujesz na Hashimoto, zwiększ udział białka w diecie do 25% całkowitego zapotrzebowania energetycznego. Pełnowartościowe białko czerp przede wszystkim z chudego mięsa drobiowego, jajek czy nasion roślin strączkowych.

Zwróć uwagę zwłaszcza na produkty bogate w tyrozynę. Jest to aminokwas, który bierze udział w syntezie hormonów tarczycy. Żywność o wysokiej zawartości tyrozyny to:

• produkty mleczne,
• groch,
• soczewica,
• wieprzowina,
• wołowina,
• tuńczyk,
• pestki dyni,
• zarodki pszenne,
• len. 

Niski indeks glikemiczny produktów

Chorobie Hashimoto często towarzyszą zaburzenia gospodarki węglowodanowej, takie jak cukrzyca typu 2, insulinooporność czy hiperinsulinemia. Z tego względu istotnym elementem leczenia jest dieta, która korzystnie wpływa na te zaburzenia, zmniejszając ich objawy.

Indeks glikemiczny (IG) produktu określa, w jakim stopniu wzrośnie stężenie glukozy we krwi po jego spożyciu, a co za tym idzie – jaka będzie odpowiedź insulinowa organizmu. Wartość ta przypisywana jest produktom, które zawierają w swoim składzie głównie węglowodany.

Im wyższy IG, tym większy wzrost glukozy i insuliny. Sięgaj po produkty, których indeks glikemiczny nie przekracza 55. Będą to głównie:

• pełnoziarniste produkty zbożowe (kasza gryczana, pęczak, ryż brązowy, makaron pełnoziarnisty, komosa ryżowa),
• mało słodkie owoce (zwłaszcza jagodowe – truskawki, borówki, porzeczki, maliny, jagody),
• warzywa.

Bazowanie na takich produktach zapobiega wahaniom stężenia glukozy we krwi oraz zmniejsza poposiłkowe uczucie senności.

Błonnik pokarmowy

Ze względu na spowolnienie perystaltyki jelit w tej grupie chorych niezmiernie ważna jest odpowiednia zawartość błonnika pokarmowego w diecie. Wpływa on na regulację pracy przewodu pokarmowego, a także odżywia mikroflorę jelitową, która oddziałuje na stan układu odpornościowego.

Sięgaj po:

• grube kasze,
• dobrej jakości pieczywo na bazie mąk z pełnego przemiału,
• warzywa, owoce,
• pestki i nasiona.

Dieta w chorobie Hashimoto a wielonienasycone kwasy tłuszczowe

Zwróć szczególną uwagę na podaż kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3 i omega-6. Wykazują one działanie przeciwzapalne i korzystnie wpływają na spowolnienie niszczenia gruczołu tarczowego. Podaż tych kwasów wraz z dietą (zwłaszcza omega-3) jest niezbędna, ponieważ organizm nie jest w stanie sam ich syntetyzować.
Do diety włącz:

• minimum 2 porcje ryb w tygodniu (łosoś, śledź, dorsz, halibut, sardynki, makrela, sandacz),
• oleje roślinne (rzepakowy, słonecznikowy, lniany, oliwę z oliwek),
• orzechy oraz nasiona. 

Antyoksydanty i podaż produktów o dużym potencjale przeciwzapalnym

Antyoksydanty to substancje, które zapobiegają utlenianiu innych związków i niwelują wolne rodniki. Chronią organizm przed stresem oksydacyjnym, a także opóźniają procesy starzenia. W chorobie Hashimoto wpływają na redukcję stanu zapalnego. Mogą także zmniejszyć proces włóknienia tkanki tarczycowej.

Do najważniejszych antyoksydantów zaliczamy witaminy A, C, E oraz substancje bioaktywne (polifenole czy katechiny). Występują one głównie w warzywach i owocach – a im bardziej intensywny ich kolor, tym większa zawartość tych związków.

Podaż produktów o dużym potencjale przeciwzapalnym jest wyjątkowo istotna, ponieważ Hashimoto to choroba o podłożu zapalnym. Szczególnie silnie przeciwzapalne są:

• warzywa (brokuł, kapusta, szpinak, jarmuż pomidory),
• owoce (jagody, borówki, jeżyny, maliny, truskawki, winogrona ciemne),
• ryby (makrela, śledź, halibut, sola, dorsz),
• orzechy (włoskie, siemię lniane).

Eliminacja produktów wysokoprzetworzonych

Punkt ten powinien być podstawą każdej zdrowej diety. Usuń z codziennego jadłospisu wszelkie dania gotowe, a także produkty, których lista składników ciągnie się przez kilka linijek i zawiera wiele nieznanych nazw.
Unikaj również tych artykułów spożywczych, które na jednym z trzech pierwszych miejsc w składzie zawierają cukier lub tłuszcz. Na etykiecie zwróć uwagę na ilość nasyconych kwasów tłuszczowych. Te związki nasilają procesy zapalne, negatywnie wpływają na profil lipidowy i zwiększają ryzyko chorób układu krążenia (1).

Substancje antyodżywcze

Wciąż panuje przekonanie, że w Hashimoto należy unikać pokarmów bogatych w substancje antyodżywcze:

• goitrogeny,
• izoflawony,
• tioglikozydy,
• inhibitory trypsyny,
• chymotrypsyny.

Co prawda te wszystkie związki mogą wpływać negatywnie na absorpcję witamin i składników mineralnych, a także na pracę tarczycy – ale tylko jeśli byłyby spożywane w ogromnych ilościach.

Znajdują się one głównie w soi, warzywach kapustnych, nasionach roślin strączkowych i niektórych zbożach. Nie jesteś w stanie zjeść kilogramów tych pokarmów dzienne, a właśnie takie porcje mogłyby być szkodliwe. Ponadto prawidłowa obróbka kulinarna (gotowanie) może wpłynąć na obniżenie zawartości tych substancji.

Wystarczy więc, że będziesz jeść warzywa kapustne, soję i inne strączki z umiarem oraz wyłącznie po ugotowaniu. Ich ograniczone spożycie nie prawdopodobnie wpłynie negatywnie na funkcje tarczycy.

Protokół autoimmunologiczny

W ostatnich latach wiele osób z chorobami autoimmunologicznymi decyduje się na wprowadzenie bardzo specjalistycznego modelu żywienia, nazywanego protokołem autoimmunologicznym. Jego ideą jest wyeliminowanie wszelkich pokarmów pobudzających układ odpornościowy oraz bogatych w lektyny.

Eliminacji podlegają więc wszelkie zboża, nabiał, nasiona (orzechy, pestki, rośliny strączkowe), a także jajka i ziemniaki. W diecie dominują natomiast warzywa i owoce, mięso, ryby i owoce morza, różnego rodzaju bulwy, np. bataty.

Jest niewiele badań nad skutecznością tej diety w terapii chorób o podłożu autoimmunologicznym, w tym z zapaleniem tarczycy. W jednym z nich stwierdzono, że u pacjentek z Hashimoto wdrożenie tej diety skutkowało istotnym zmniejszeniem stanów zapalnych, jednak bez wpływu na markery pracy tarczycy (takich jak miano przeciwciał przeciwtarczycowych, TSH, T3, T4) (3).

Dieta redukcyjna

Osoby z Hashimoto, które jednocześnie zmagają się z nadmierną masą ciała, powinny zadbać o deficyt energetyczny diety – czyli spożywać mniej kalorii niż wydatkuje ich organizm.

Stosując taką dietę, zwróć uwagę, aby wartość energetyczna planu żywieniowego nie była zbyt niska. Musi ona pokrywać podstawowe zapotrzebowanie organizmu związane z przeprowadzaniem funkcji życiowych (np. utrzymanie stałej temperatury ciała, oddychanie, pracę serca).

Racjonalnym, a zarazem najlepszym rozwiązaniem jest wprowadzenie niewielkiego deficytu kalorycznego, który pozwoli na redukcję 0,5-1% wyjściowej masy ciała tygodniowo. Powolna i stopniowa utrata wagi uchroni Cię przed efektem jojo i ewentualnymi niedoborami pokarmowymi, do których mogą doprowadzić diety niskoenergetyczne.

Nie zapominaj także o aktywności fizycznej. Nie tylko tej związanej z pójściem na siłownię, zajęcia fitness czy bieganiem, ale także tej w życiu codziennym (np. wysiadanie z autobusu przystanek wcześniej, wybieranie schodów zamiast windy, spacery czy obowiązki domowe).

Pierwiastki ważne w Hashimoto

Dieta powinna realizować zapotrzebowanie na wszystkie składniki mineralne oraz witaminy. Są jednak takie pierwiastki, których podaż powinna być szczególnie kontrolowana u osób chorych na Hashimoto. Należą do nich między innymi:

• cynk,
• selen,
• żelazo,
• jod.

Cynk

Pierwiastek ten ma istotne znaczenie w chorobach tarczycy, ponieważ buduje receptory dla trójjodotyroniny. Ponadto niedobór cynku hamuje konwersję T4 (tyroksyny) do T3 (trójjodotyroniny). Jest on niezbędny również do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego.

Znajdziesz go głównie w:

• owocach morza,
• pestkach dyni,
• migdałach,
• sezamie,
• kakao,
• dzikim ryżu,
• kaszy gryczanej.

Selen

Pierwiastek ten wchodzi w skład enzymów z grupy selenoproteinaz. Przez to jego podaż wraz z dietą ma wpływ na aktywność enzymów, które biorą udział w przemianie hormonów tarczycy.

Poza tym selen reguluje pracę układu odpornościowego. Ogranicza produkcję substancji prozapalnych (leukotrienów, prostaglandyn) oraz redukuje stan zapalny i procesy włóknienia tkanki tarczycowej.

Dobre źródła selenu to:

• ryby i owoce morza (tuńczyk, łosoś, ostrygi),
• mięso,
• nabiał,
• jaja,
• kaszę gryczaną,
• brązowy ryż,
• nasiona słonecznika,
• orzechy brazylijskie. 

Żelazo

Żelazo jest składnikiem enzymu o nazwie peroksydaza jodująca. Bierze ona udział w przekształcaniu tyreoglobuliny do tyroksyny i trójjodotyroniny.

Można wyróżnić dwa rodzaje żelaza: hemowe (zwierzęce) i niehemowe (roślinne). Oprócz źródła pochodzenia różni się ono przyswajalnością – lepsza absorpcja zachodzi, gdy pierwiastek ten dostarczany jest z mięsem lub rybami.

Biodostępność żelaza z produktów roślinnych można zwiększyć poprzez dodatek do posiłku produktów bogatych w witaminę C (np. papryka, natka pietruszki, jarmuż, brokuł, brukselka, cytrusy).

Głównymi źródłami żelaza niehemowego są:

• produkty zbożowe,
• nasiona roślin strączkowych,
• boćwina,
• buraki,
• groszek zielony,
• natka pietruszki,
• pestki dyni.

Jod

Jod to jeden z kluczowych pierwiastków odpowiadających za prawidłową pracę gruczołu tarczowego. Jest on niezbędny do syntezy hormonów tarczycy.

W Polsce, odkąd wprowadzono obligatoryjne jodowanie soli kuchennej, coraz rzadziej obserwuje się niedobory tego pierwiastka.

Do jego naturalnych źródeł zaliczamy ryby morskie i słodkowodne, a także mleko i jaja, gdzie zawartość tego mikroelementu będzie zależała od jego zawartości w paszy, jaką były karmione zwierzęta (2). 

Dieta w chorobie Hashimoto – jak się odżywiać, by wspierać tarczycę?

Osoby z Hashimoto myślą, że muszą całkowicie zmieniać sposób swojego odżywiania i że dieta przy tej chorobie wiąże się z wieloma wyrzeczeniami. Nie jest to prawda. Zalecenia żywieniowe w przypadku Hashimoto w większości bazują na rekomendacjach dla osób zdrowych.

Warto jednak w swoim jadłospisie przykładać wagę do zwiększonej podaży składników, które są istotne dla pracy tarczycy i układu immunologicznego. Wystarczy więc, że zapamiętasz, których produktów zaleca się jeść więcej, a przy których należy zachować umiar.

Zwróć uwagę na następujące kwestie: dieta w chorobie Hashimoto powinna bazować na naturalnych, nieprzetworzonych produktach, zawierających w swoim składzie wiele substancji przeciwzapalnych. Niezmiernie ważne jest też dostarczanie składników wspomagających pracę układu odpornościowego i produktów bogatych w pierwiastki szczególnie ważne dla tarczycy. Dzięki temu wesprzesz swój organizm i zmniejszysz intensywność stanu zapalnego.

Chorujesz na tarczycę i chcesz mieć pewność, że Twój plan żywieniowy jest odpowiednio zbilansowany? Wypróbuj dietę Hashimoto od peatera, który ułoży dla Ciebie spersonalizowany i zdrowy jadłospis.

Najczęściej zadawane pytania

Co to jest choroba Hashimoto?

Choroba Hashimoto to zapalna choroba autoimmunologiczna, która prowadzi do niewydolności gruczołu tarczowego. Jest jedną z najczęściej diagnozowanych chorób tarczycy. Jej przyczyną jest proces zapalny, podczas którego organizm wytwarza przeciwciała skierowane przeciw tkankom tarczycy. Prowadzi on do uszkadzania narządu i zmniejszenia wydzielania przez niego hormonów.

Jaką rolę odgrywa prawidłowa dieta przy Hashimoto?

Prawidłowa dieta przy Hashimoto ma za zadanie:

• poprawiać przyswajalność przyjmowanych leków,
• zmniejszać niekorzystne objawy choroby,
• kontrolować masę ciała,
• zmniejszać stan zapalny tarczycy i powodować opóźnienie niszczenia tkanki tego narządu,
• zapewnić prawidłowy przebieg procesów metabolicznych,
• zapobiegać powstawaniu późniejszych powikłań choroby.

Jakie są najważniejsze zasady diety w chorobie Hashimoto?

Najważniejsze zasady diety w chorobie Hashimoto to:

• bazowanie na naturalnych, nieprzetworzonych produktach, które zawierają wiele substancji przeciwzapalnych,
• spożywanie produktów bogatych w pierwiastki ważne dla pracy tarczycy i układu odpornościowego, np. selen, cynk, żelazo, jod,
• zwiększona podaż białka w diecie (do 25% całkowitego zapotrzebowania energetycznego), przede wszystkim z produktów bogatych w tyrozynę,
• sięganie po produkty, których indeks glikemiczny nie przekracza 55 (np. pełnoziarniste produkty zbożowe, owoce jagodowe),
• dbanie o odpowiednią zawartość błonnika pokarmowego w diecie,
• zwracanie uwagi na podaż wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6 (minimum 2 porcje ryb w tygodniu, jedzenie orzechów, olejów roślinnych),
• spożywanie produktów zawierających witaminy A, C, E i substancje bioaktywne.

Czego nie wolno jeść przy Hashimoto?

Przy Hashimoto nie jedz lub znacznie ograniczaj:

• produkty wysokoprzetworzone o składzie kiepskiej jakości (np. dania gotowe),
• cukry proste o wysokim indeksie glikemicznym (np. słodycze),
• produkty bogate w nasycone kwasy tłuszczowe (głównie produkty pochodzenia zwierzęcego, np. tłuste mięsa, smalec).

Które pierwiastki są dobre dla tarczycy?

Pierwiastki szczególnie dobre dla tarczycy to cynk, selen, żelazo i jod.

Czy przy Hashimoto można jeść warzywa kapustne?

Tak, przy chorobie Hashimoto można jeść warzywa kapustne. Warto włączać do swojej diety tę grupę roślin ze względu na obecność w nich ważnych składników odżywczych. Należy jednak robić to z umiarem i po obróbce termicznej.

Piśmiennictwo

1. Alicja E. Ratajczak, Małgorzata Moszak, Marian Grzymisławski. Zalecenia żywieniowe w niedoczynności tarczycy i chorobie Hashimoto. Piel Zdr Publ. 2017;7(4):305–311

2. Paweł Tuchendler, Zygmunt Zdrojewicz. Dieta w chorobach tarczycy. Med Rodz 2017; 20(4): 299-3

3. Robert D Abbott, Adam Sadowski, Angela G Alt. Efficacy of the autoimmune protocol diet as part of a multi-disciplinary, supported lifestyle intervention for hashimoto's thyroiditis. Cureus 2019; 27;11(4):e4556